Қазақ халқы өте ержүрек, намысты қолдан бермейтін халық деп айтсам, қателеспеспін деп ойлаймын. Небір қиын – қыстау жаугерлік заманында елін, жерін, туғанын жаудан қорғаған ардақты азаматтарымыз, батырларымыз аз емес. Олардың есімдері Қазақ елінің тарихына алтын әріппен жазылып, өскелең ұрпақ үшін мақтан тұтып, үлгі алатындай. Сол ретте мен өзім аса құрметтейтін «Шығыстың қос шынары» атанып кеткен Әлия Молдағұлова мен Мәншүк Мәметова жайлы ой қозғағым келеді. Ол сұрапыл соғыстың суық желі ешқашан ұмытылмасы анық. Қаншама жастың өмірін қыршыннан жалмаған бұл соғыс ешкімді де бейжай қалдырмады. Бұл соғыста батыр әпкелеріміз Әлия мен Мәншүк те ерлермен қатар ерлік көрсетіп, Отанын қасық қандары қалғанша қорғауға тырысты.
Әлия Молдағұлова 1925 жылы 25 қазанда Ақтөбе облысы, Қобда ауданының Бұлақ ауылында Сарқұлов Нұрмұхаммед және Молдағұлова Маржанның отбасында дүниеге келген. Бала кезінде анасынан айырылып, кейіннен Алматыда ағасының қолында тұрған, ал 1935 жылдан бастап Ленинград, Красногвардейский ауданы, Гурдин көшесіндегі №46-шы балалар үйінде тәрбиеленген.Оқудағы озаттығы және үлгілі тәртібі үшін Әлия Қырымдағы Бүкілодақтық пионерлер лагері – Артекке жіберіледі. Артекте батырлар тақтасына Рубен Ибаррури, Тимур Фрунзе сияқты батырлармен қатар Әлия Молдағұлованың да суреті енгізілген. Соғыс басталған соң балалар үйімен бірге Ярославль облысының Вятское селосына эвакуацияланған. Вятское орта мектебінен 7-сыныпты бітірісімен Рыбинск авиациялық техникумына түседі, бірақ көп ұзамай (1942 жылы) Жұмысшы-Шаруа Қызыл Әскеріне майданға жіберу туралы өтініш жібереді.
1943 жылы Снайперлер дайындау орталық әйелдер мектебін аяқтайды. 1943 жылдан бастап 54-ші арнайы атқыштар бригадасы 4-батальонының снайпері болған (22-ші әскер, 2-ші Балтық жағалауы фронты). Жау әскерінің 30-дан аса сарбаздары мен офицерлерінің көзін жойған. 1944 жылы 14 қаңтарда Псков облысының солтүстігіндегі Новосокольники ауданында қаза тапты.
Мәншүк Мәметова (шын есімі Мәнсия) — 1922жылы Орал облысы Бөкей Ордасы ауданында дүниеге келген. Мәншүктің өз әкесі - Жиенғали Мәметов. Бірақ Жиенғалидің інісі Ахмет Мәметовте бала болмаған соң, 1925 жылы Мәншүкті сол кісінің қолына берген.Ахмет Мәметов - қазақтан шыққан алғашқы дәрігерлердің бірі, өзі Алашордашы, Бейімбет Майлин, Құдайберген Жұбановтармен жақын араласқан. Сондықтан да 1938 жылдың қаңтар айында ұсталып кетеді. Ахметтің әйелі Әмина Мәметова - Әбілқайыр ханның тұқымы.
Ұлы Отан соғысы басталған кезде Мәншүк Алматы медициналық институтында оқып жүрді. 1942 жылы тамызда ол өз еркімен Қызыл Армия қатарына алынып, 21-нші атқыштар дивизиясының құрамында ұрысқа қатысты. Аға сержант, пулеметші Мәншүк ұрыстарда өзінің мергендігімен және тобында батылдығымен көзге түсті. Невель қаласы үшін болған кескілескен шешуші ұрыста Мәншүк ақтық демі біткенше пулеметтен оқ боратып, қаһармандықпен қаза тапты.
Біз қазір "қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заманда" өмір сүріп жатырмыз. Осының бәрі - қасық қаны қалғанша соғысқан азаматтарымыздың арқасы. Біздің әрқашан оларға алғысымыз шексіз!
Шығыстың қос шынары.
Қазақ халқы өте ержүрек, намысты қолдан бермейтін халық деп айтсам, қателеспеспін деп ойлаймын. Небір қиын – қыстау жаугерлік заманында елін, жерін, туғанын жаудан қорғаған ардақты азаматтарымыз, батырларымыз аз емес. Олардың есімдері Қазақ елінің тарихына алтын әріппен жазылып, өскелең ұрпақ үшін мақтан тұтып, үлгі алатындай. Сол ретте мен өзім аса құрметтейтін «Шығыстың қос шынары» атанып кеткен Әлия Молдағұлова мен Мәншүк Мәметова жайлы ой қозғағым келеді. Ол сұрапыл соғыстың суық желі ешқашан ұмытылмасы анық. Қаншама жастың өмірін қыршыннан жалмаған бұл соғыс ешкімді де бейжай қалдырмады. Бұл соғыста батыр әпкелеріміз Әлия мен Мәншүк те ерлермен қатар ерлік көрсетіп, Отанын қасық қандары қалғанша қорғауға тырысты.
Әлия Молдағұлова 1925 жылы 25 қазанда Ақтөбе облысы, Қобда ауданының Бұлақ ауылында Сарқұлов Нұрмұхаммед және Молдағұлова Маржанның отбасында дүниеге келген. Бала кезінде анасынан айырылып, кейіннен Алматыда ағасының қолында тұрған, ал 1935 жылдан бастап Ленинград, Красногвардейский ауданы, Гурдин көшесіндегі №46-шы балалар үйінде тәрбиеленген.Оқудағы озаттығы және үлгілі тәртібі үшін Әлия Қырымдағы Бүкілодақтық пионерлер лагері – Артекке жіберіледі. Артекте батырлар тақтасына Рубен Ибаррури, Тимур Фрунзе сияқты батырлармен қатар Әлия Молдағұлованың да суреті енгізілген. Соғыс басталған соң балалар үйімен бірге Ярославль облысының Вятское селосына эвакуацияланған. Вятское орта мектебінен 7-сыныпты бітірісімен Рыбинск авиациялық техникумына түседі, бірақ көп ұзамай (1942 жылы) Жұмысшы-Шаруа Қызыл Әскеріне майданға жіберу туралы өтініш жібереді.
1943 жылы Снайперлер дайындау орталық әйелдер мектебін аяқтайды. 1943 жылдан бастап 54-ші арнайы атқыштар бригадасы 4-батальонының снайпері болған (22-ші әскер, 2-ші Балтық жағалауы фронты). Жау әскерінің 30-дан аса сарбаздары мен офицерлерінің көзін жойған. 1944 жылы 14 қаңтарда Псков облысының солтүстігіндегі Новосокольники ауданында қаза тапты.
Мәншүк Мәметова (шын есімі Мәнсия) — 1922жылы Орал облысы Бөкей Ордасы ауданында дүниеге келген. Мәншүктің өз әкесі - Жиенғали Мәметов. Бірақ Жиенғалидің інісі Ахмет Мәметовте бала болмаған соң, 1925 жылы Мәншүкті сол кісінің қолына берген.Ахмет Мәметов - қазақтан шыққан алғашқы дәрігерлердің бірі, өзі Алашордашы, Бейімбет Майлин, Құдайберген Жұбановтармен жақын араласқан. Сондықтан да 1938 жылдың қаңтар айында ұсталып кетеді. Ахметтің әйелі Әмина Мәметова - Әбілқайыр ханның тұқымы.
Ұлы Отан соғысы басталған кезде Мәншүк Алматы медициналық институтында оқып жүрді. 1942 жылы тамызда ол өз еркімен Қызыл Армия қатарына алынып, 21-нші атқыштар дивизиясының құрамында ұрысқа қатысты. Аға сержант, пулеметші Мәншүк ұрыстарда өзінің мергендігімен және тобында батылдығымен көзге түсті. Невель қаласы үшін болған кескілескен шешуші ұрыста Мәншүк ақтық демі біткенше пулеметтен оқ боратып, қаһармандықпен қаза тапты.
Біз қазір "қой үстіне бозторғай жұмыртқалаған заманда" өмір сүріп жатырмыз. Осының бәрі - қасық қаны қалғанша соғысқан азаматтарымыздың арқасы. Біздің әрқашан оларға алғысымыз шексіз!
Абайдың өлеңдері:
Абайдың баласы Әкiмбайдың жоқтауы
Абайдың Смағұл деген iнiсiне қиыр жайлап жүргенде айтқаны
Абайдың өзге ақындармен сөз жарыстыруы
Адам — бiр боқ көтерген боқтың қабы
Адамның кейбір кездері
Адасқанның алды — жөн, арты — соқпақ
Алла деген сөз жеңіл
Алланың өзі де рас, сөзі де рас
Антпенен тарқайды
Асқа, тойға баратұғын
Ата-анаға көз қуаныш
Ауру жүрек ақырын соғады жай
Аш қарын жұбана ма майлы ас жемей
Ағыбайға
Базарға, қарап тұрсам, әркім барар
Байлар жүр жиған малын қорғалатып
Баймағанбетке
Бай сейілді
Балалық өті, білдің бе?
Белгілі сөз: “өлді, өлді”
Бойы бұлғаң
Болды да партия
Буынсыз тілің
Білектей арқасында өрген бұрым
Білімдіден шыққан сөз
Бір дәурен кемді күнге — бозбалалық
Біреудің кісісі өлсе, қаралы — ол
Бір сұлу қыз тұрыпты хан қолында
Бәкизатқа
Бөстегiм құтылдың, ба Көтiбақтан
Бөтен елде бар болса
Домбыраға қол соқпа
Дүйсенқұлға
Ем таба алмай
Еріксіз түскен ылдидан
Ескілік киімі (Ойланып ойға кеттім жүз жылғы өткен)
Есіңде бар ма жас күнің
Жаздыкүн шілде болғанда
Жазғытұры (Жазғытұры қалмайды қыстың сызы)
Жалын мен оттан жаралып
Жапырағы қуарған ескі үмітпен
Жарқ етпес қара көңілім не қылса да
Жастықтың оты, қайдасың
Жастықтың оты жалындап
Жасымда ғылым бар деп ескермедім
Жас өспірім замандас қапа қылды
Жақсылық ұзақ тұрмайды
Желсіз түнде жарық ай
Жылуы жоқ бойының
Жігіт сөзі (Айттым сәлем, қаламқас)
Жігіттер, ойын арзан, күлкі қымбат
Жүрегім, нені сезесің
Жүрегім, ойбай соқпа енді
Жүрегім менің - қырық жамау
Жүректе қайрат болмаса
Жүрек - теңіз, қызықтың бәрі - асыл тас
Жұмбақ (Алла мықты жаратқан сегіз батыр)
Жұмбақ (Сыналар, ей, жігіттер, келді кезің)
Жұмбақ (Қара жер адамзатқа болған мекен)
Интернатта оқып жүр
Кейде есер көңіл құрғырың
Келдік талай жерге енді
Кешегі Оспан ағасы
Күз
Күйісбайға
Күлімбайға (Болыс болдым мінеки)
Күн артынан күн туар
Күшік асырап, ит еттім
Көзімнің, қарасы
Көк ала бұлт сөгіліп
Көк тұман—алдыңдағы келер заман
Көлеңке басын ұзартып
Көңілім қайтты достан да, дұшпаннан да
Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа
Лай суға май бітпес қой өткенге
Малға достың мұңы жоқ малдан басқа
Мен боламын демеңдер
Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін
Менсінбеуші ем наданды
Мен сәлем жазамын
Мұқаммаразға
Не iздейсiң, көңiлiм, не iздейсiң
Нұрлы аспанға тырысып өскенсің сен
Ойға түстім,толғандым
Оспанға
Оспанға
Осы қымыз қазаққа
Патша құдай, сыйындым
Разаққа
Рахымшалға
Сабырсыз, арсыз,еріншек
Сағаттың шықылдағы емес ермек
Сегіз аяқ
Сенбе жұртқа, тұрса да қанша мақтап
Сен мені не етесің
Соры қалың соққы жеген пышанамыз
Сүйсіне алмадым, сүймедім
Сұм дүние тонап жатыр, ісің бар ма?
Сәулең болса кеудеңде
Тайға міндік
Талай сөз бұдан бұрын көп айтқамын
Тоты құс түсті көбелек
Туғызған ата, ана жоқ
Тұлпардан тұғыр озбас шабылса да
Тәңірбердіге
Шоқпардай кекілі бар, қамыс құлақ
Ысытқан,суытқан
Ішім өлген, сыртым сау
Ғабидоллаға
Ғалымнан надан артпас ұққанменен
Ғашықтық, құмарлық пен — ол екі жол
Ғашықтың тілі — тілсіз -тіл
Ғылым таппай мақтанба
Қажымас дос халықта жоқ
Қайғы шығар ілімнен
Қалың елім, қазағым, қайран жұртым
Қансонарда бүркітші шығады аңға
Қараңғы түнде тау қалғып
Қараша, желтоқсан мен сол бір-екі ай
Қарашада өмір тұр
Қара қатын
Қартайдық, қайғы ойладық, ұйқы сергек
Қартайдық,қайғы ойладық,ұлғайды арман
Қатыны мен Масақбай
Қиясбайға
Қор болды жаным
Қуанбаңдар жастыққа
Қуатты оттай бұрқырап
Қызарып, сұрланып
Қыздарға (Қойдан қоңыр, жылқыдан торы Бәкең)
Қыз сөзі (Қиыстырып мақтайсыз)
Қыран бүркіт не алмайды, салса баптап?
Қыс
Құлақтан кіріп, бойды алар
Құр айғай бақырған
Ұялма деген көңіл үшін
Әбдiрахманға (Алланың рахматын)
Әбдiрахман өлiмiне (Талаптың мiнiп тұлпарын)
Әбдiрахман өлiмiнен соң өзiне айтқан жұбатуы
Әбдiрахман өлгенде (Арғы атасы қажы едi)
Әбдiрахман өлгенде (Кешегi өткен ер Әбiш)
Әбдiрахман өлгенде (Тұл бойың ұят, ар едiң)
Әбдірахман науқастанып жатқанда (Я, құдай, бере көр)
Әбдірахманның әйелі Мағышқа Абайдың айтқан жұбатуы
Әбдірахманның әйелі Мағышқа Абай шығарып берген жоқтау
Әбдірахманға (Орынсызды айтпаған)
Әбдірахманға Кәкітай атынан хат (Көзімнің нұрысыз)
Әбдірахманға Кәкітай атынан хат (Тілім саған айтайын)
Әбдірахман өліміне (27 жасында)
Әйелің— Медет қызы, аты Өрім
Әсемпаз болма әрнеге
Әуелде бір суық мұз— ақыл зерек
Өзгеге, көңілім, тоярсың
Өкінішті көп өмір кеткен өтіп
Өлең — сөздің патшасы, сөз сарасы
Өлсем, орным қара жер сыз болмай ма?
Өлсе өлер табиғат, адам өлмес
Абайдың әндері:
Көзімнің қарасы
Айттым сәлем, Қаламқас
Желсіз түнде жарық ай
Сегіз аяқ