2. Мәтіндеберілгенақпараттарбойынша SWOT-талдаужасаңыз. Мәтін Біз қазбалы отындарға тәуелдіміз. Көмір, мұнай және табиғи газ әлемдік энергияның шамамен 90%-ын құрайды. Ғаламдық қазбалы отынның қолданылуы: көмір – 28%; мұнай – 40%; табиғи газ – 20%. Олар әртүрлі күйде болғанымен, барлық үш отын түрі тарихи кезеңге дейінгі өсімдіктер мен жануарлар қалдықтарынан тұратын көмірсутектер.
Бүгінде біз қолданатын отындардың көбі алғашқы динозаврларға дейін миллиондаған жылдар бұрын өмір сүрген тірі организмдерден қалыптасқан. Бірақ бұл қалдықтар қалайша қуатты энергетикалық ресурстарды түзе алады? Өсімдіктер күнэнергиясынсіңіріп, оны «фотосинтез» депаталатынбиологиялық процесс арқылыпайдалануғажарамдыэнергияғаайналдырады. Өсімдіктер мен жануарларөлгенненкейін, олардымикроорганизмдершірітіп, ыдыратады. Осы процесс арқылыежелгіорганикалықзаттарөзіндегіхимиялықэнергиясыменбіргеқабаттарастындакөміледі. Уақытөтеқысым мен жылуматериалдықысып, құрамынан су сияқтызаттардышығарып, концентрацияланғанкөміртегінқалдырадыжәнебүгіндебізбілетінқатты, сұйықнемесе газ түріндегіқазбалыотындардықалыптастырады.
Қазбалыотынныңқалыптасуы
Мұнай мен газ теңізтүбіндегіжануарлардыңорганикалыққалдықтарынанпайдаболады.
Көмір, негізі, теңіздікзаттарданемес, жердегіөсімдікқалдықтарынанқалыптасқан.
Бүгіндебұлотынтереңжерастынанөндіріледі. Қазбалыотынтүрлерібіздідайын энергия көзіменқамтамасызетеді. Бірақоларұзаққалыптасатынболғандықтан, қазбалыотындарадамөмірініңкезеңіндеалмастырылмайды, яғниолардың энергия көзіретіндебасымдылығышектеуліжәнеқалпынакелмейді
Цирк қызықтары.
Цирк дегеніміз - сахналық - эстрадалық өнердің бір түрі. Көбінесе, цирк дегенімізде көбіміздің көз алдымызға сайқымазықтар елестейді. Дегенмен, циркте тек қана сайқымазақтар өнер көрсетпейді бұл жерде қаншама өнер иелері түрлі сахналық көріністер қояды. Мысалға алар болсақ, әуеде қалқыған акробаттар, пантомима жанрындағы әртістер, мың бұралған гимнасттар, түрлі фокус көрсететін сиқыршылар, жонглерлік өнер иелері және т.б. Көбінесе цирктегі қойылымдар түрлі трюктерге негізделеді.
Біздің қаламызда цирк бар. Цирк қойылымдарын өткізбей, отбасымызбен бірге барып тамашалағанды ұнатамыз. Әсіресе, маған әуеде қалқыған акробаттар мен сиқыршылардың өнері ерекше ұнайды. Жуырда балалар күніне орай жаңа сахналық көрініс әзірленуде. Соны асыға күтудемін.
Нәтиже сабақ
1.Тәуелдік жалғауда тұрған сөзді табыңдар.
а)анам,әкең
2.Өзбек халқы үлкенге де,кішіге де кім дейді?
в)сіз
3.Буын түрлері нешеге бөлінеді?
г)3
4.Ана,әке сөзіне жалғанатын ілік септігінің жалғауларын атаңдар.
в)-ның,-нің
5.Не-ме-ре сөзіндегі буын түрін ажыратыңдар.
б)ашық буын
6.Адам бетіндегі әжім нені аңғартады?
г)біраз өмір сүріп,қиындық көргенді
7.Адамның бойын сипаттайтып сөзді атаңдар.
а)орташа,ұзын
8.Мұрын сөзінде қандай буын түре бар екенін атаңдар.
в)ашық,бітеу
9.Ілік септігі жоқ сөз тіркесін табыңдар.
в)әдемі айна
10.Сыпайы болу дегеніміз не?
б)әдеп сақтау,әдептілік үлгісін,мәдениеттілікті көрсету
2.Бақылау сұрақтарына жауап беріп,тапсырмаларды орыңдар.
1.Отбасы мен Отанның арасында қандай байланыс бар?
"Отан – отбасыдан басталады" деп бекер айтпаған.Бұл екі ұғымның арасында үлкен байланыс бар.Бала отбасыда көрген тәлім-тәрбиені Отанына көрсетеді,жұмсайды.Отбасы ол – "кішкентай Отан".
2.Тәуелдік жалғау жалғанғанда сөзге қандай мағына береді? Мысал келтіріңдер.
Тәуелдік жалғау, әдетте, бір заттың басқа бір затқа тәуелді екенін білдіреді.Мысалы:Менің дәптерім,атам.Қойдың үлкені.Мектептің кілті.
3.Дыбыс үндестігіне бірнеше мысал келтіріңдер.
Үндестік заңы 2-ге бөлінеді:буын үндестігі,дыбыс үндестігі.Буын үндестігі сөз ішіндегі дауысты дыбыстардың бірыңғай жуан немесе бірыңғай жіңішке болып келуін айтады.Мысалы: Әке,шегіртке.Аға, саулық,ғалам.Дыбыс үндестігі дегеніміз - қатар келген екі дыбыстың бір-біріне ықпал етіп үндесуі.Мысалы:қалалық, мәнерле, мәжіліске, мектепте сияқты мысалдарда қала, мәнер сөздеріне қосымшаның үнді дыбыстан басталып жалғануына сөздің соңындағы дауысты және үнді дыбыстар әсер еткен.
4.Буын және оның түрлері туралы айтыңдар. Ата,әже,бала сөздерін буынға бөліп, буынның түрлерін ажыратыңдар.
Буын (фонетика) — сөйлеу мүшелерінің тұтастай қимылынан пайда болған бір немесе бірнеше дыбыстық тіркесі. Буынды тек дауысты дыбыстар ғана құрайды. және дауыссыз дыбыстардың ретіне қарай мынадай түрлерге жіктеледі: Ашық буын — бір дауысты дыбыстың өзінен ғана тұратын немесе дауыссыз дыбыстан басталып,дауысты дыбысқа аяқталып тұратын буын (а-ра,ұ-лы, ке-ше, қа-ла, не, а-сық, а-дым); 2) тұйық буын — дауысты дыбыстан басталып, дауыссыз дыбысқа бітетін буын (ат, өт, ас); 3) бітеу буын— дауысты дыбыс екі жағынан дауыссыз дыбыспен қоршалып тұратын буын (тіс, қыз, қар, мұз, құз).
А - та (ашық буын - ашық буын),ә - же (ашық буын - ашық буын),ба - ла (ашық буын - ашық буын).
5.Адамға сіз деп сөйлеу нені білдіреді?
Ол адамның сыпайылығын,кішіпейілдігін,ибалылығын білдіреді.
6.Айналайын деген сөздің қасиеттілігі неде? Анаңның сені еркелетіп жиі айтатын сөзі қандай?
Қазақ халқы бұл сөзді ертеден бастап қолданған.Ол ізгі сүйіспеншілікті,махаббатты білдіреді.
Онысы "сенің жолыңда менің жаным құрбан" немесе "саған келген пәле маған болсын" дегені...
Анам мені жиі "аппағым","тәттім" деп жиі еркелетеді.