2. Оқылым мәтінінен баяндауыштарды анықтап, жасалу жолы мен құрылысына қарай талдаңдар.
Ерекше қасиеттері үшін қазақ киікті дәріптеп, «киелі
жануар», «қасиетті аң» деп бағалайды. Ыңғайлы, әдемі зат-
тарды «киіктің асығындай екен» деп, сұлу жанды «киіктің
құралайындай әсем екен» деп суреттейді. «Құралайдың сал-
қыны»
табиғаттың киік лағын ширатып, тіршілік етуге
қадам бастырып, тәрбиелейтін қатал да ізгі мінезі. Көпке
араласпай, жеке жүретін, саяқ өмір сүретін жандарды «кісі-
киік» деп атайды.
Постучалась белочка ко второй дочери.- Ой, - отвечала та,- я сейчас побежала бы к матери, да очень занята: надо мне к ярмарке холста на ткать.- Ну и тки теперь всю жизнь, никогда не останавливаясь,- - сказала белочка.И вторая дочь превратилась в паучиху.А младшая месила тесто, когда белочка постучалась к ней. Дочь не сказала ни слова, даже не обтёрла рук, побежала к своей матери.- Приноси же ты всегда людям сладость и радость, моё дорогое дитя,- сказала ей белочка,- и люди будут беречь и любить тебя, и детей твоих, и внуков, и правнуков.И правда, третья дочь жила много лет, и все её любили. А когда пришла ей пора умереть, она превратилась в золотую пчёлку.Всё лето денӨч сеңлесе,Яшәдем-хатын-кыз иде. Көн-төн ул эшләде, чтоб накормить һәм одеть өч үз кызы. Һәм үсеп җиткән өч кыз тиз, ничек карлыгачлар, зат бу мәктәпкә охшаган бу светлую луну. Бер рәхмәт, бер чыкты, алар кияүгә дә киткән. Үтте берничә ел. Тяжко авырый башлады карчык һәм тагын әнисе, посылает ул үзенең дочерям рыжую белочку. - Әйт, дружок, чтоб миңа поспешили.—Их,- вздохнула олысы, ишетеп нче белочки яман хәбәрне,- дип әйтмәгез! Мин шат булыр иде сарыф, әйе, миңа кирәк башта почистить бу ике ләгән. — Почистить ике ләгән?! - рассердилась белочка. - Шулай шикләнмә, син алар белән вовек неразлучна! Предприятиегђ озатыла кинәт вскочили белән өстәл һәм обхватили старшую кызы өстән һәм астан. Ул кимегән, идәнгә һәм уползла өйдән зур черепахой.
Постучалась белочка ко икенче кызлары. - Их, - отвечала тегесе,- мин хәзер побежала иде к әниләр, әйе бик мәшгуль: кирәк, миңа карата ярминкәсендә, кегазь, калем бу ткать. - Ярар, һәм тки хәзер гомере буе беркайчан да останавливаясь, - диде белочка. Икенче кызы әверелде паучиху.Ә төпчек месила тесто, кайчан белочка постучалась аңа. Кызы түгел, диде дә, сүзенә, хәтта обтерла куллар, побежала үз ана. - Приноси ук син һәрвакыт кешеләргә сладость һәм шатлык, минем кадерле бала,- диде аңа белочка,- һәм кешеләр сакларга һәм яратырга сине, балалар твоих, һәм онык, оныкчыклары бар. Һәм дөрес, өченче кызы яшәдем, бик күп ел, һәм барысы да аның тарафдарлары. Ә кайчан килде, аңа вакыт үләргә, ул әверелде алтын пчелку. Барысы да җәй көне-деньской җыя пчелка бал кешеләргә. Ә зимою башлагач, барысы да тирәсендә гибнет нче соћгы ике елда, пчелка йоклый " җылылык белән улье.ь-деньской собирает пчёлка мёд людям. А зимою, когда всё вокруг гибнет от холода, пчёлка спит в тёплом улье. на татарский
Ерте, ерте ертеде, ешкі жүні бөртеде Ақ жайықтың жағасында еліне елеулі, халқына қалаулы, бір домалақ ана өмір сүріпті. Сол анадан тараған төрт қыз бар екен. Олардың ауыз десе аузы, күндей жарқыраған көзі бар. Дүниенің сұлулығын өздеріне дарытқан сұлу қыздары болыпты. Анасы жақсы тәрбие беріпті, Үлкен қызының аты «Көктем». Ол ақ жарқын, мінезі нәзік. Екінші қыз «Жаз» жарқырап, жайдарлы, әр уақытта күлімдеп, нұрын шашып жүреді. Үшінші қызы «Күз» басқа қыздарға қарағанда жылауық, жаңбырлы болады, бірақ қолы ашық мырза екен. Ал кіші қызы «Қыс» басқа қыздарына қарағанда салқын, қаталдау.
Қыздары бой жетіп, саналы да салмақты қыз болып өсіпті. Осы қыздарын домалақ ана өздерінің құтты орындарына қондырыпты.
Үлкен қызы арыстай үш ұл туып, үшеуі де ел қорғаған батыр болыпты.
Екінші қызы үш қыз туып үшеуі де адамзатқа жан жылуын сыйлай білетін мейірімді қыздар атаныпты.
Үшінші қызы жаздай жайдарлы үш қызды дүниеге әкеліпті.
Төртінші қызы берекесі мен ырысы мол, қолдары ашық, келген қонақты қадір тұтатын, қонақжай үш қыз өсіріпті.
Осы төрт қыздан өрбіген ұрпақтары елге, халыққа пайдасын тигізіп, ел аузында аттары аңызға айналыпты. Олар жылдың төрт мезгілі мен он екі айы екен.