Бл баа жетпес олжа жатады са дуірі амтитын кезе VII–III . б. э. дейінгі абылданан археологиялы ылым кезедерге блу — ерте темір асыры. Са орандары — лкен рылыстар, салыстырады египетскими пирамидаларына, достигающие 20 метр, биіктігі, диаметрі, шы-ден 120-150 м Бар, оларды арасында шаын всхолмления биіктігі 1-1,5 м, диаметрі 5-7 м. лкен орандарды патшалы деп аталады, йткені оларды кмілуі кілдері басарушы улеті мен скери элита ежелгі тайпалар. Орта орандарында — диаметрі 50 м, биіктігі 10 м — жерледі ататы жауынгерлерді колесничих жне жрецов, ал шаын — диаметрі 10-15 м, биіктігі 1,5–2 м — простой люд. Кездеседі ретінде жеке орандар, сондай-а оларды жиналуы — бірнеше ондаан, тіпті жздеген. оран жне оран орымдар кездеседі, азастанда барлы жерде: далада жне полупустынях, межгорных жне зен аарында, тауларда жне тау бктерінде. сіресе, кп, оларды Жетісу, бктерінде, Жоар, Іле жне Талас Алатауы тауларында, Орталы Тянь-шань. Оларды арасында ататы Есік орымы, Бесшатыр орымы, іле зеніні, шаын каньоне арасындаы зені жне тау-кен грядой Желшалгыр. Бл кеінен танымал Талар жне Трген обалары Іле Алатауыны баурайында, Кеген — зеніні аарында Кеген, Джетытобе баурайында Талас жотасыны.
Мен жазушы болсам, еліміздің аймақ тұрғындарының бет-бейнесі туралы жазар едім. Өйткені Қазақстанның он төрт облыс адамдарының он төрт түрлі мінезі, өзіндік түсінігі, менталитеті бар.
Өзім осы Алматыға келіп, еліміздің түкпір-түкпірінен келген адамдармен танысып, араласып олардың сөйлеу мәнері, ойлау жүйесі, дәстүрі жайында аз да болса, хабардармын. Бір елде тұрсақ та, ондай айырмашылықтарды біле бермейтіндер бар ғой... Жазушы болып кітап жазатын болсам, алғашқы еңбегімді осы Қазақстанда тұрса да, ойы басқа, салты басқа, ділі басқа қазақтардың барлығы жайында жазып, барлығына ортақ бір қазақтың картинасын шығарғым келед
Өзім осы Алматыға келіп, еліміздің түкпір-түкпірінен келген адамдармен танысып, араласып олардың сөйлеу мәнері, ойлау жүйесі, дәстүрі жайында аз да болса, хабардармын. Бір елде тұрсақ та, ондай айырмашылықтарды біле бермейтіндер бар ғой... Жазушы болып кітап жазатын болсам, алғашқы еңбегімді осы Қазақстанда тұрса да, ойы басқа, салты басқа, ділі басқа қазақтардың барлығы жайында жазып, барлығына ортақ бір қазақтың картинасын шығарғым келед