*2-т. Сұрақтарға жауап бер: (ответить на вопросы) • 1.Әкесі мен баласы қайда келді? Олар нені көрді?
• 2.Жалғыз бидай өзін қалай ұстады?
• 3.Баласы әкесіне қандай сұрақ қойды?
• 4.Әкесі қалай жауап берді?
• 5.Автор осы мысал арқылы не айтқысы келді?
• 6.Бидай сияқты адамдар өмірде бар ма?
• 7.Тәкаппарлық деген не?
«Ата заң әркімнің бойтұмары болып, оның әрбір қағидасы мүлтіксіз орындалғанда
ғана ортақ мақсатқа қол жеткіземіз». (Н. Ә. Назарбаев)
Заңды білу - заман талабы. Бүгінде Қазақстан Республикасында демократияға бағытталған құқықтық мемлекет кұру идеясын жүзеге асыру үшін әрбір азамат өз құқықтарын жете білуі, соған сай сана - сезімдерін қалыптастыру керек. Азаматтың міндеті - заң талаптарын бұзбау, екінші жағынан, өзіне жүктелген міндетін орындау. Өйткені заң дегеніміз - өмірдің нәрі. Заңның мықтылығы - адалдығы мен әділдігінде. Заңның ең басты мақсаттары - қоғамдағы алуан мінезді адамдарды салауатты өмір салтына тәрбиелеу.
Ата заң - мемлекеттік құрылыммен қатар жариялы - билік институтын белгiлейтiн ереже ғана емес, сонымен қатар, мемлекеттің қандай кұндылықты сақтау керек екендiгiн айқындайтын басты құжат. Конституция қағидаларын жүзеге асыру қоғам мен мемлекеттің өсiп - өркендеуiне, адам құқығының сақталуына, бiрлiк пен тұрақтылыққа жол ашады.
Тарих өткенді саралап, келер уақытқа өнеге қалдырады. Қазақстанда конституциялық құндылықтардың дамуының өзiндiк тарихи жолы бар.
Қазақ хандығы құрылғаннан бастап ұлтымыз жан - жағынан қаумалаған жаулардан қорғана отырып, дербес, қуатты да тұрақты мемлекет болуға тырысты. Алтайдан бастап Арқа асқан, Жайыққа жеткен ұлан - ғайыр жерiмiз сол күрестiң нәтижесi. «Ел боламын десең, бесiгiңдi түзе» қағидасымен дамуды көздеген бабаларымыз «Тәртiпке бағынған құл болмайды, тәртiпсiз ел болмайды» деген дала заңымен, салт - дәстүрiмен өмiр сүрді«Қасым ханның қасқа жолы», «Есiм ханның ескi жолы», Тәуке ханның «Жетi жарғысы» сынды дала заңдары осыны меңзейдi.
Даналар сөзі – ақылдың көзі.
Сөздің қазақ халқының өмірінде алар орны зор.Ежелден-ақ халқымыз аталы сөзге тоқтай білген.Сөзбен қуанышқа бөленді,сөздің кесірінен зардап шекті.Сөз халқымызға шешілмес дауды шешіп берді.Ол тіпті жауға қарсы тұрар қару да болды.Ия,олай болса халқымыз сөзді тәрбие құралы санауы да сөзсіз еді.
Дана халқымыздан бізге,бүгінгі күнге жеткен даналық сөздері де аз емес.Даналық сөздер деген кезде менің ойыма бірден мақал-мәтелдер келеді.Сонан соң бата-тілектер,шешендік сөздер,нақыл сөздер,тыйым сөздер,тұрақты сөз тіркестері бар.Мұның бәрін бір сөзбен «аталар сөзі», «халық даналығы» деп жинақтап айтқан жөн секілді.Бұл сөздердің барлығында үлкен мән-мағына жатырғандығын ұмытпаған жөн.Себебі,олар белгілі бір тарихи кезеңде не болмаса айтулы,сабақ болар оқиға үстінде шығарылған."Отыз тістен шыққан сөз,отыз руға тарайды" дегендей,қазіргі таңда сонау замандағы аталар сөзіне тең келер еш нәрсе жоқ.Сол сөздердің ішінен мен шешендік сөзге айрықша тоқталып өткім келеді.Шешендік сөздер – тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні,қоғам өміріне табиғат құбылыстарына байланысты терең ой,бейнелі шебер тілмен айтылған халық шығармасы,тапқырлық сөздер.Мысалы, Кетбұға Абыз бір сөзінде:
...Аяқ-қолдың қадірін
Ақсағанда білерсің.
Отыз тістің қадірін
Қақсағанда білерсің.
Қызыл тілдің қадірін
Тоқтағанда білерсің.
Білгеніңді сөйлеп қал,
Білгендерден ғибрат ал!-депті.Бұл сөз бізге әр нәрсені қанағат тұтуға,не жағдай болмасын орнына қойып,саралауға үйретеді.
Осындай дара да дана ата-бабамыз айтып кеткен ұлы сөздерді ұмыттырмай,келешекке мүлтіксіз таза күйінде жеткізсек деймін.