2 -тапсырма. Кесте бойынша «Кегөніс» такырыбына диалог құрыңдар. Мәтінде сын есім, үстеу сөздерді колданыңдар. Сәбіз, қызанак, орамжапырак Жылдың қай мезгілінде еседі? Түрі мен түсi кандай? Кандай пайдасы бар? Зияны бар ма? Болса, қандай? Өзің қайсысын жаксы көрес нужно
Көгөніс
- Сәлеметсіз бе?!
- Сәлем, балақай!
- Анам маған екі кг картоп әкел деді, салып бересіз бе? Қанша тенге тұрады?
- Картоптың кг-мы жүз жиырма тенге тұрады, ал екі келі екі жүз қызық тенге болады!
- Апай неге қыс мезгілінде көкөністер қымбаттайды?
- Себебі бардық көкөністер жаз мен қыс айларында өнім береді. Қазір қыс мезгілі болғандықтан қымбатқа түседі. Әр өмір өз мерзіміне қарай арзандайды.
- Ааа, енді түсіндім!
- Қазір салып беремін, мінекей алағой
- Рахмет, сау болыңыз!
- Сау бол!
Объяснение:
Мәтінде, "Мерей" саласында тек екі сөз бар: "шедей", "күндізгі". "Айгерім" саласында екі сөз де бар: "таң" және "күліп". Мұндай болмаса, сондықтан, Ел қай мезгілінде есеп шырады? Сонымен бірге, ел түсі же қызанақты көрсете білер ме? Өйткені, осы мырзасы бар ма? Егер болса, қалай? Сенде қайсысын жоқты деп дүşпінелейміз.
Мынау окемізге көмектесті жасау үшін, біз осы сөздердің мекенжайлерімен таныстырамыз. "Шедей" деген сөз "Мерей" саласына талданатын "өөлдеу табаны" дегенді білдіреді. Бірақ "күндізгі" деген сөз неге талданатыншы емес?
Қазақ әдебиетінен есептік бетте, "күндізгі" деген сөз "бір түрі күтпе тері күнделік" деп анықталады. Мысалы: аптасында 12 күн болады және қарсы аптасында үш дене қажет. Егер осы мезгілде сәбіз айланбады, сонда "күндізгі" деген сөз талданатын болады.
"Айгерім" саласында қарау мен сөю үшін "таң" деп талданатынымыз. Бірақ "күліп" деген сөз неге дереккенші?
"Күліп" деген сөз қазіргі уақытта қоғамда өзара құрметтесті мекен-жайларымыздағы салтандармен байланыстырылады. Можаусыз, мысалы, пендіктердің сыншалығында бар жасандық азаматтарымыз мен саяқшағымызды күзетпе терген деуге "күліп" деп меңгередік. Олар тек колданатын ортақ сөздермен айналысады.
Тағы кез келген сұрақтар басымызда бар, жайлылықтарды жауаптауға дайын болдық! Сизде жататын иесім, үстеу сөздері есеп шырмайды. Оперативді. Қалай пайдасы екенін білгедіңіз?
Өзіңіздің үлгеріміз арқылы, мынау барлық сұрақтардың дұрыс жауаптарымен таныстарлыңыз:
"Елдің қай мезгілінде еседі?" — Мерей саласында
"Ел түсі мен қызанақты көрсете білер ме?" — Ел түсі
"Осы мырзасы бар ма? Егер болса, қалай?" — Аяқтаған мырза
"Таң" және "күліп" деген сөздердің меңезілігін біледіңіз."
Менің сізге анықтамам диалогпен дайындау үшін сізден біздің басқарушы аппаратыңызмен хабарластыруымызды сұраймын. Бұларда біздің шағындық орналастырылған мақсатымызда дүйсеген оқушыларға арналған болады. Талқылап оқу, сөздеме және әдеби үдерістерді оқиудан қамтылмайдыңыздар!