2 тапсырма. Мәтін үзіндісін оқы. Тапсырмаларды орында.
- Ассалаумағалейкум, аксакат
- Уағалейкумассалам, ба там! Жол болсын! Не іздеп жүрсің? Нетеш минбегенсің?
- Е, апай манерік келік табысаты ғой. Бірақ менің жаrу жүруім керек Іздеген жезим
тасын арасында
- Иә
- Түстен түсінікті Үйге жүр, сусындап ал Башн ауыт мына Мысойғанда «Іздеген
хезм тас арасында» дейсің бе? Кел, мінгес атка!
- Размет аксакал! Жаяу жүруге үйрендік кой.
Жаяу жолаушы - кенорын деп жүрген геалог Каныш Сәтбаев аты атам – Арканың
тау-тасына анық Берден картет
а) Шығарманың тылсырыбы мен негізгі ойын анықта. Оларды сәйкестендір.
Шығарманың тақырыбы
1 Батырлар жыры
2 Казба байлык здеу
3 Туған жер
Herzri os
А) Тастар арасынан мыс кенін деу
В) Ела сыртқы жаудан қорғау
C) Туған жерді қастерлеу
Б) Негізгі ойды анықтайтын сөйлемді та
А) Іздеген жерін тас арасында» дейсің бе? Кел монгес атка!
B) - Е, атай мінерлик келтiк табылады гой Бирак менің жансу жүруім керек деген
ези тастың арасында
С) Атты адам – Арканың тау-тасына қанақ Берден карт еді
С) Шыгарманың негізгі ойын анықтауға негізделген сұрақ құрастыр.
d) Берілген сөздерден жолаушы мен ақсақалдың іс-әрекетін таңда.
Жолаушы (Кумыс іздеді/Алтын іздеді// Жез деді)
Ақсатсал (Ауылына шақырды. Қалага шакырды/Тауға шакырды)
е Жалаушы жігіттің жеді жаяу іздегені дұрыс па? Ойыңды дәлелде.

Туған тілім- тіршілігімнің айғағы, Тілім барда- айтылар сөз ойдағы. Өссе тілім, мен де бірге өсемін, Өшсе тілім, мен де бірге өшемін. Олай болса, ана тілін ұмытқан адам Отанға қауіпті болмай, не болады?! Қоғамның адамгершілік жағынан деградацияға ұшырады нақ осы ана тілінің тағдырына салғырт,немқұрайлы қарауынан басталады.Өзін дүниеге алып келген анасының тіліне,оның аяулы үйіне жаны ашымайтын қоғамнан қандай рухани өрлеуді,нендей адамгершілікті,өркениетті күтуге болады?!Мемлекеттің лингвистикалық тоқырауға ұшырауы жақсылықтың басы емес.Ұлттық тіл жоқ жерде ұлт та жоқ, ұлттық мемлекет те жоқ.Ұлттың барша қадір-қасиеті –оның ғасырлар бойы тірнектеп жинаған рухани тәжірбиесі,ақыл-ойы мен сана-сезімі,салт-дәстүрі,тарихы мен дүниетанымы,бір сөзбен айтқанда,бүкіл рухы нақ осы тілде жатыр.Дегенмен,қазақты қазақ қылып,оны жер шарын мекендеген 3 мыңнан астам ұлттар мен ұлыстардан ерекшелеп тұрған ең басты қасиеттерді атап шығуға болады.Біріншіден,қазақ дегеніміз ұлт.Демек,оның ұлттық тілі бар,ол бүгіндері тұтынушыларының саны жағынан дүние жүзіндегі әлгі өзіміз айтқан 3 мыңнан астам халықтың ішінде жетпісінші орындардың бірін иеленетін 10 миллион үстіндегі жұрттың күнделікті қарым-қатынас құралына айналғаны- қазақ тілі.Тіл көркем әдебиеттің негізгі құралы десек,байырғы дәстүрлер де осы тілде сақталған.Содан да бейнелі суретті тіл туралы,жалпы көркем әдебиеттегі дәстүр туралы айтқанда оның терең тамыры халықтың тіршілік еткен мекені мен мезгіліне,одан туған образдық түсінік,ұғымына байланысты екенін мойындауымыз қажет.Тіл адамды көкке көтереді,тіл арқылы ел бақытқа жетеді.Бұл дәуірде өз тілін,әдебиетін білмеген адам толық мәнде интеллигент емес деуге болады. Қандай да болсын халықтың әдет-ғұрпын білгің келсе,алдымен оның тілін үйрен.Туған тіліне жаны ашымаған адам-жәндік.Егер ертең туған тілім жоғалар болса,мен бүгін өлуге даярмын.Өмірде ай мен күннің шындығы секілді ешбір дәлелдеуді қажет етпейтін аксиомалар бар.Адамның азаматтығы мен адамгершілігі оның өзінің ана тіліне деген көзқарасы мен қатынасынан көрінеді деген пікір-сондай аксиомалардың бірі. Өйткені, Ана тілі мен Отан деген ұғымдар бір-бірінен ажыратуға келмейтін түсініктер.Біздің ең алғашқы,әрі ең соңғы Отанымыз осы-ана тілі,оның аяулы үні.Ол бізді дүние есігінен тұңғыш болып қарсы алып,бақилық сапарға ақырғы болып шығарып салады.Ендеше К.Паустовский «Ана тілін ұмытқан адам Отанға қауіпті» деген аталы пікірі жауапсыз айтыла салған абстракциялық көп қызыл сөздің бірі емес,туған елін,қасиетті Отанын перзенттік жүрекпен сүйе білген жанның шын тебіренісінен туған ақиқат.Сол ақиқат мынаған меңзейді ана тілінің бүгіні мен болашағына немқұрайлы,салғырт қарамақ,сол себепті де кейде оның өзінің жеке басының пайдасы үшін жұртшылыққа ортақ Отанның мүддесін көп басын қатырып жатпай-ақ сатып жібере салуы бек мүмкін. Анатоль Франс « Жер мен Тіл» деген мақаласында әр халық тілінің туған жерге,тіршілік,харекет жайына тығыз байланысты екенін айтады. «Туған ана- жер мен адамдардың сөйлеу тілінің арасында құпия сыр,байланыс бар.Адам тілі мен образда да туған : оның тегі селода; қала, бәлкім, оған біраз әдемілік берген болар,бірақ оның бар мықтылығы даладан, туған жерден.Біз бәріміз сөйлейтін -өткір тіл ,шаруа тілі...я біздің сөзіміз осы торғай әніндей дархан далада туған»! Бұқараның міндеті ұлттық тілді дүниеге алып келу,сол дүниеге келген тілді қырнап-мінеу,көркемдеу,сүйіп оны мәдениет пен ғылымның,өркениеттің дүниежүзілік озық стандарттарының дәрежесіне дейін көтеру-интелегенциялық,ал сол қырналып,мінеліп мәдениет қалыбына түскен тілді заң күші арқылы ұлттық мемлекеттің күнделікті қажетіне айналдыру-өкімет пен өкімет басшылығының азаматтық қана емес,конституциялық болады

Менің қалам – Петропавл.

Менің туған қалам – Петропавл қаласы. Петропавл — Солтүстік Қазақстан облысының қаласы, облыс орталығы (1936 жылдан бері). Қаланың негізі Есіл өзенінің оң жағалауында 1752 жылы қаланған. «Әркімге өз туған жері Мысыр шаһары» демекші, өз туған қаламды ерекше жақсы көремін.

Петропавл автомобиль, әуе, өзен және темір жолдарының ірі торабы. Батыс Сібір ойпатының оңтүстік-батысындағы Есіл жазығының орманды-дала белдемінде, Есіл өзенінің оң жағасындағы «Қызылжар» деп аталатын ежелгі қазақ қонысының орнында орналасқан.

Бүгін біздің Петропавл — 222 шаршы км-ді алып жатқан Республиканың ірі өнеркәсіп және мәдени орталық. Онда 130 ұлт 205,9 мың адам тұрып жатыр. Қазіргі кезде Петропавл астаналар мен ірі қалалардың халықаралық ассамблеясының мүшесі болды. «ТМД-ның үздік қаласы» көрме-конкурсына қатысып, үш грантқа ие болды, оның ішінде «Тарихи-мәдени мұраларды сақтағаны үшін» грантына лайықталды.

Соңғы жылдары Петропавл қаласы бидай өсіретін сонымен қатар бидай шығаратын 3 млн га бидай егілетін және бидай жинауда Қазақстан Республикасының 25 % өнімін құратын аймақтың орталығына айналды. Менің қалам екі маңызды темір жол магистралы: Транссібір және Трансқазақстан жолдарының тоғысқан жерінде орналасқан.