2-тапсырма. Парталасыңмен біріге отырып, «Біздің мектептегі кітапхана
тақырыбында сұхбат құрыңдар. Сұхбатта төмендегі сөздер мен сөз тіркес.
терін қолданыңдар.
жұмыс тәртібі, демалыс күні, кітаптар бөлімі, қызықты де.
рек (кітап, фильм), кітапханашы, тапсырыс беру, кітаптар қоры
тыйым салынған, ұқыпты ұстау, мерзімінде тапсыру, рақмет!
Сәлеметсіз бе, сау болыңыз, дерекқор, кітап қоймасы.
190
Жедел өткен шақ.
Жедел өткен шақ етістіктің түбіріне -ды, -ді, -ты, -ті жұрнағы жалғану арқылы жасалып, жіктеліп колданылады.
Мысалы: Асан концерттің ашылуында домбыра тарт-ты.
Мен мерекелік жиында өлең айт-ты-м.
Демалыста сен ауылға келме-ді-ң.
Бұрынғы өткен шақ.
Бұрынғы өткен шақ қимылдың, іс-әрекеттің сөйлеп тұрған сәтпен салыстырғанда әлдеқайда бұрын болғандығын білдіреді.
Бұрынғы өткен шақ екі түрлі жолмен жасалады.
а) Бұрынғы өткен шақ -ған, -ген, -қан, -кен тұлғалы есімшенің жіктеліп келуінен жасалады: (мен) бар-ған-мын, (сен) кел-ген-сің, (ол) айт-қан.
б) Бұрынғы өткен шақ -ған, -ген, -қан, -кен тұлғалы есімшеге немесе -ып, -іп, -п тұлғалы көсемшеге еді, екен көмекші етістігі тіркелуі арқылы да жасалады.
Мысалы: Сен мектепті бес жыл бұрын бітіргенсің.
Ол жұмыстан демалыс алып ауылга барыпты.
Кеше маған шетелден хат келген екен.
Ауыспалы өткен шақ.
Ауыспалы өткен шақ есімшенің -атын, -етін, -йтын, -йтін жұрнақтары арқылы жасалып, бірде өткен шақ, бірде келер шақ мағынасында қолданылады. Сондықтан да оны ауыспалы өткен шақ деп атайды. Мысалы: Асан ауылға жиі баратын.
Сен кітапханаға қашан баратын едің?
Мектепте оқып жүргенде мен кітапханаға жиі баратынмын.
1. Бірыңғай бітеу буынды сөзді табыңыз.
Д) қас+қыр
2. Буынға бөлінбейтін сөзді анықтаңыз.
С) тарс
3. Ашық буынды көрсетіңіз.
Д) Асқардан ойыншық ал+ды
4. Үш буынды сөзді табыңыз.
Д) ә+ді+лет
5. Тұйық буынды сөзді табыңыз.
А) ұлт
6. Бірыңғай жіңішке буынды сөзді табыңыз.
Д) әріптес
7. Буын жасауға ұйытқы болатын дыбысты көрсетіңіз.
Е) дауысты дыбыстар
8. Бірыңғай ашық буынды сөзді табыңыз.
С) се-кі-ру
9. Дауыссыздан басталып, дауыстыға бітетін буын түрін көрсетіңіз.
А) ашық буын (а-на)
10. Ашық буынды күрделі сөзді табыңыз.
Е) бүге- шіге
11. Тасымал неге негізделеді.
Д) буын
12 Тасымалданбайтын сөзді табыңыз.
С) қарт
13. Тасымалданатын сөздер қатарын табыңыз.
А) бала, киік, уәде
14. Тасымалданбайтын буынды табыңыз.
С) Түркістан аумағы киелі жерге жатады
15. Ашық- тұйық- бітеу буынды сөзді табыңыз.
А) қатысқан В) жұрағат С) туысқан Д) жиналыс Е) қиылыс
16. Тасымалданатын сөзді табыңыз.
Е) жаяу
17. Қазақ тілінде екпін қай буынға түседі?
С) соңғы буын
18. Жуан- жіңішкелі дауыстылардан болған аралас буынды сөзді табыңыз.
Е) ә-нұ-ран
19. Бірыңғай ашық буынды сөзді табыңыз.
А) ме-ре-ке-ле-рі-не
20. Буынға қате бөлінген сөзді табыңыз.
С) қа-йық (қай-ық)
21. Үш буын түрі де кездесетін сөзді табыңыз.
Е) жу-ал-дыз (ашық буын-тұйық буын-бітеу буын)
22. Қай буын бір дыбыстан тұрады?
С) ашық (а-та,ә-ке)
23. Қай сөздің соңғы буыны тұйық буын болып тұр?
А) тұнғиық
24. Бітеу буынды табыңыз.
В) төрт
26. «Ашық- тұйық- бітеу» буындарының ретімен орналасқан сөзді табыңыз.
С) ұ-ял-шақ
27. Сөздері тек бітеу буыннан тұратын сөйлемді табыңыз.
А) Жаз-дай жаң-быр жау-ған жоқ
28. «Саңырауқұлақ» сөзінің буын түрлеріне сәйкес қатарды көрсетіңіз.
В) Ашық, ашық, бітеу, ашық, бітеу
29. Тасымалданбайтын сөзді табыңыз.
С) Келешекте үлкен ғалым болатын сияқты
30 Екпін түскен буынды көрсетіңіз
Өнерпаздын
Д) дың