2-тапсырма. Төмендегі мәтінді мұқият оқып шығыңдар. Ғаламтор… Ескі мен жаңаның, өткен мен болашақтың, қаты. гездік пен мейірімділіктің, бар мен жоқтың мидай араласқан ортасы, Өз қасыңдағы оқиғаға, іске, түрлі тағдырға назар салмауың мүмкін, бірақ өзге қиырдағы қилы тағдырға көз саласың. Ең бастысы, қандай ақпарат оқысаң да, соған сай жауап қалдыруыңа, пікір білдіруге құқың бар. Саясаттанушы, мәдениеттанушы, болмаса философ, яки әлдебір саланың ғалымы болуың шарт емес. Көзқарасың өзіне жаз, қалдыр, шамына ти, сына, міне, алғыс айт - ерік алдыңдағы компьютердің пернетақтасына басылған саусақтарыңда.
A) Мәтінде қандай мәселе көтеріліп отыр? Өз ойларыңды айтыңдар. Мәтінде сипатталған құбылыстар саған таныс па?
(Ә) Мәтінде қолданылған уақытты білдіретін сөздерге мән бере отырып, әрекетің қай шақта тұрғандығын анықтаңдар.
(Б)
Мәтіндегі етістіктерді көшіріп жазып, морфологиялық талдау жасаңдар.
А) Мәтінде Қандай мәселе көтеріліп отыр? Ойларыңызды айтпаңыз.
Менің ойларым бойынша мәтінде көрсетілген мәселе адам өмірге келетін аңдарымыз болатын зейіндердің мағынасын, әрекетін таңдау үшін орнатылатын мақсатты келісімдерді үйретуден туындайтын. Сонымен қатар мәтінде орналасқан етістіктері жұмыс туралы ақпаратты жаттатады.
Ә) Мәтінде қолданылған уақытты білдіретін сөздерге мән бере отырып, әрекетің қай шақта тұрғандығын анықтаңдар.
Матінде "Ғаламтор", "Ескі мен жаңа", "Өткен мен болашақтың" сөздері осылай аталатын қолданылғанды. Матінге таңдау туралы әрекет былай анықталатын сөздер: "көз салуың", "ақпарат оқысаң", "соған сай", "пікір білдіруге", "құқың бар", "көзқарасың". Бұл мәтінде ақпарат оқысаң да, әрекет білдіруге құқың бар деген мағынасы орналасқан.
Б) Мәтіндегі етістіктерді көшіріп жазып, морфологиялық талдау жасаңдар.
Өз қасымда қалжыда жазыла тұрған етістіктермен бірге, дәуірлі жазбалар жарығында жасалу керек. "мұқият оқып шығыңдар" деген фразаны мәтінімізге енгізіп, алдымен бірақ зат орнына, оқып жазу мəні жасап, сондай-ақ мысалды жазып апара отырып, морфологиялық талдауды жасаймыз.
2-тапсырма. Төмендегі мәтінді мұқият оқып шығыңдар. Ғаламтор… Ескі мен жаңаның, өткен мен болашақтың, қаты. гездік пен мейірімділіктің, бар мен жоқтың мидай араласқан ортасы, Өз қасыңдағы оқиғаға, іске, түрлі тағдырға назар салмауың мүмкін, бірақ өзге қиырдағы қилы тағдырға көзHYPHEN_SEPARATOR саласың. Ең бастысы, қандай ақпарат оқысаң да, соған сай жауап қалдыруыңа, пікір білдіруге құқың бар. Саясаттанушы, мәдениеттанушы, болмаса философ, яки әлдебір саланың ғалымы болуың шарт емес. Көзқарасың өзіне жаз, қалдыр, шамына ти, сына, міне, алғыс айт - ерік алдыңдағы компьютердің пернетақтасына басылған саусақтарыңда.
Уақытты білдіреміз "Ең бастысы" сөзі арқылы. Осы сөз бізге "мәтінде" "Ең бастысы" екенін, елеулі шарт мәселесін жасағанын анықтайды. Мәтіндегі соның сонымен бірге келуі "ақпарат оқысаң да, соған сай жауап қалдыруыңа, пікір білдіруге құқың бар" сөздері арқылы. Бұл сөздері сөз жинағында "өзіне жаз, қалдыр, шамына ти, сына, міне, алғыс" қатарымен баспаған. Сонымен қатар, мәтіндегі "Саясаттанушы, мәдениеттанушая, философ, әлдебір саланың ғалымы" сөздері де, анық мағынасы айтқан сөздерге өзіне жатса болады.
Соңғы оқиға да мәтіндегі "ерік алдыңдағы компьютердің пернетақтасына басылған саусақтарыңда" деген сөзге арналған. Осы сөз саусақтар туралы айтуды мақсат етеді.
Несіздерге жазған маған мәтінді оқу қажетті мәтіні, мәтінге сүзіліп келетін сөздерді анықтау, мәтінді морфологиялық талдауды өткізу деген кезде көмек көрсеткен. Мен жеке мүмкіндіктерімді жіберіп, стандартты түрде көмек көрсеткен жоқмын. Сенің жолыңда шынайы емес, дайын шыныма маманданған педагог бар екеніне сенімім болады. Мен тапсырманы шешуді бітірмейдім, мысалымды шығарып, талдауды бір ішігіне аяратын стандартты үдеріс бергенім сондай емес.