2-тапсырма. топтық жұмыс. алаш көсемдерінің еңбегі жөнінде 1-топ сөйлеу стилінде; 2-топ көркем әдебиет стильде; 3-топ публицистикалық стильде шағын мәтін жазсын. олардың тілдік ерек- шеліктеріне талдау жасаңдар.
Үсті тас, асты тас, Ортасында піскен ас. /Таба, нан/.Үсті темір, асты темір, Ортасын ал да кемір. / Таба, нан/.Былқ-былқ ,былқ семіз, Қабырғасы жоқ семіз. /Қамыр/.Бар еді бір жұмбағым егін емес, Кісінің егейін десе ебі келмес. Барлық ел,елаттарға тегіс бірдей, Көтерсең ешнәрседен жеңіл емес. /Тұз/.Өзі аппақ қардай, Шайға салсаң балдай. /Қант/.Бір қазанның ішінде екі түрлі ас. /Жұмыртқа/.Кішкене ақ шыныда екі түрлі су. /Жұмыртқа/.Бір құдықтың екі алуан суы бар-ды, Қайнатса оның суы мұз болады. /Жұмыртқа/.Әуеден айнала ұшқан бөдене екен, Бөденені біреу атып жеген екен, Еті арам, сорпасы адал немене екен? /Шай/.Қаршығам өзі қансыз қолда қонар, Қиын жерден қуанып ауыз толар, Мен өзім қаршығамнан дән алыппын, Шешуі бұл жұмбақтың қандай болар? /Кесе, шай/.Бір жерде бар дейікші сары бұлақ, Мақсаты адамзатқа нәсіп болмақ. Тып-тыныш өз жайымен тұрмаған соң, Байлаған екі жақтан тесіп құлақ , Ойнақтар ор текесі ортасында, Денесі басқалардан ұзынырақ. /Қымыз, саба, піспек/.Сылдыр сұйық, анады, Ақ болса да қар емес, Шешуін кім табады? /Сүт/.Жалғанда бір құдық бар суы тәтті, Қауғасын бес бәйтерек мықтап тартты. /Емшек сүті , бес саусақ/.Қырымда бір құдық бар суы батпан, Сол суы шілде күні мұз боп қатқан. Сіресіп ба уырдай боп қатқан мұздың, Бетіне бетегесі шығып жатқан. /Айран/.Әрі сусын, әрі дәрі , Емге ішеді жас пен кәрі. Малдың сүті ,елдің құты, Деп бағалар жұрттың бәрі . /Қымыз/.Шиге жайып кептірген, Өзі қышқыл, түсі ақ , Сорсаң дәмді, түсі ақ , Жаңғақтай-ақ домалақ. /Құрт/.Мың қойым суға жүзеді, Қойшысы бірге жүзеді. /Көже мен шөміш/.Кішкентай құдығымның суы тәтті. /Жіліктің майы/.Асты тақтай, үсті тақтай, Арасында асыл мақтай. /Жіліктің майы/.Дастарханға түспейді, Қазанда піспейді , Дәмі аузынан кетпейді . /Ана сүті/.Ашылмайды қабағы, Әркімнің де тамағы. Ашуланса болады, Ұлпадай жұмсақ жабағы. /Тоң май/.Алтын алдым жапырақ , Жатқан жері топырақ, Алтынменен аптаған, Күміспенен қаптаған. /Өсімдік майы/.Аппақ қардай, Дәмі балдай . /Балмұздақ/.
Қол ауызға берді , Ауыз жауызға берді , Жауыз ирек жол арқылы Барлығын қазынаға берді. /Ішкен тамақ/.
Дегенде емен екен, емен екен, Мен көрсем емен жолы төмен екен. Білімді ақын болсаң мен айтайын, "Құраннан” бір жас үлкен немене екен? /Нан/. Напишите лучше загадки!
Киіз үй – тарихымыздағы ең алғашқы сәулеттік құрылыс. Көшіп қонуға ыңғайлы, жер сілкінісіне төтеп беретін ең қолайлы жәдігер. Киіз үйдің жалпы салмағы жиһаздарымен қосқанда 300-400 келіге жуық. Бұл салмақты бір түйе еркін көтере алады. Кереге, шаңырақ, уық, сырқырлауық – киіз үйдің негізгі бөлшектері. Соның ішінде — Керегекиіз үйдің негізгі қаңқасы болып есептеледі. Ол — талдан, жіңішке қайыңнан жасалады. Кереге санына қарай киіз үй 4,6, 8, 12 қанат етіп тұрғызылады. Ал, Хан ордасының кереге саны 30-ға дейін жетеді. Ал шаңырақ болса – киіз үйдің еңсесін құрап, тұтастырып тұратын күмбез. Қазақы нанымда шаңырақты ешуақытта төңкеріп қоюға болмайды. Тіпті шаңырақ көтеріліп жатқанда ешкімнің сөйлеуіне болмайды екен. «Жетi уық шаншылғанша жетесiз ғана сөйлейдi» деген сөз осының дәлелі болмақ. Ал, уық кереге мен шыңырақты жалғап тұрады. Сықырлауық болса кереге шеңберін тұйықтап, киіз үйге кіріп – шығатын есік қызметін атқарады. Ағашы толығымен құрылып болған соң — киізі жабылады. Сөйтіп, дайын үйге еңкейіп кіреді қазақ баласы. Киіз үйді әдетте 3-4 адам 1 сағаттың ішінде құра алады. Ең қызығы, әлемде киіз үйге ұқсас аралдар мен таулар бар екен. Мәселен Шерқала Батыс Қазақстанда орналасқан ерекше тау.
Ортасында піскен ас.
/Таба, нан/.Үсті темір, асты темір,
Ортасын ал да кемір.
/ Таба, нан/.Былқ-былқ ,былқ семіз,
Қабырғасы жоқ семіз.
/Қамыр/.Бар еді бір жұмбағым егін емес,
Кісінің егейін десе ебі келмес.
Барлық ел,елаттарға тегіс бірдей,
Көтерсең ешнәрседен жеңіл емес.
/Тұз/.Өзі аппақ қардай,
Шайға салсаң балдай.
/Қант/.Бір қазанның ішінде екі түрлі ас.
/Жұмыртқа/.Кішкене ақ шыныда екі түрлі су.
/Жұмыртқа/.Бір құдықтың екі алуан суы бар-ды,
Қайнатса оның суы мұз болады.
/Жұмыртқа/.Әуеден айнала ұшқан бөдене екен,
Бөденені біреу атып жеген екен,
Еті арам, сорпасы адал немене екен?
/Шай/.Қаршығам өзі қансыз қолда қонар,
Қиын жерден қуанып ауыз толар,
Мен өзім қаршығамнан дән алыппын,
Шешуі бұл жұмбақтың қандай болар?
/Кесе, шай/.Бір жерде бар дейікші сары бұлақ,
Мақсаты адамзатқа нәсіп болмақ.
Тып-тыныш өз жайымен тұрмаған соң,
Байлаған екі жақтан тесіп құлақ ,
Ойнақтар ор текесі ортасында,
Денесі басқалардан ұзынырақ.
/Қымыз, саба, піспек/.Сылдыр сұйық, анады,
Ақ болса да қар емес,
Шешуін кім табады?
/Сүт/.Жалғанда бір құдық бар суы тәтті,
Қауғасын бес бәйтерек мықтап тартты.
/Емшек сүті , бес саусақ/.Қырымда бір құдық бар суы батпан,
Сол суы шілде күні мұз боп қатқан.
Сіресіп ба
уырдай боп қатқан мұздың,
Бетіне бетегесі шығып жатқан.
/Айран/.Әрі сусын, әрі дәрі ,
Емге ішеді жас пен кәрі.
Малдың сүті ,елдің құты,
Деп бағалар жұрттың бәрі .
/Қымыз/.Шиге жайып кептірген,
Өзі қышқыл, түсі ақ ,
Сорсаң дәмді, түсі ақ ,
Жаңғақтай-ақ домалақ.
/Құрт/.Мың қойым суға жүзеді,
Қойшысы бірге жүзеді.
/Көже мен шөміш/.Кішкентай құдығымның суы тәтті.
/Жіліктің майы/.Асты тақтай, үсті тақтай,
Арасында асыл мақтай.
/Жіліктің майы/.Дастарханға түспейді,
Қазанда піспейді ,
Дәмі аузынан кетпейді .
/Ана сүті/.Ашылмайды қабағы,
Әркімнің де тамағы.
Ашуланса болады,
Ұлпадай жұмсақ жабағы.
/Тоң май/.Алтын алдым жапырақ ,
Жатқан жері топырақ,
Алтынменен аптаған,
Күміспенен қаптаған.
/Өсімдік майы/.Аппақ қардай,
Дәмі балдай .
/Балмұздақ/.
Қол ауызға берді ,
Ауыз жауызға берді ,
Жауыз ирек жол арқылы
Барлығын қазынаға берді.
/Ішкен тамақ/.
Дегенде емен екен, емен екен,
Мен көрсем емен жолы төмен екен.
Білімді ақын болсаң мен айтайын,
"Құраннан” бір жас үлкен немене екен?
/Нан/.
Напишите лучше загадки!