25. Мәтінді оқып, тірек сөздерді анықтаңдар. Тірек сөздерді қатыстырып, автор сұрағына жауап беріңдер.
Егер де есті кісілердің қатарында болғың келсе, күнінде бір мәртебе, бол-
маса жұмасында бір, ең болмаса айында бір өзіңнен-өзің есеп ал! Сол алдыңғы
есеп алғаннан бергі өмірді қалай өткіздің екен, не білімге, не ахиретке, не
дүниеге жарамды күніңді өзің өкінбестей қылықпен өткізіппісің? Жоқ, бол-
маса, не қылып өткізгеніңді өзің де білмей қалыппысың?
(Абай. Он бесінші қара сөз)

Қазақстандағы орта білім міндетті болып табылады және жалпы орта, бастауыш кәсіптік және орта кәсіптік білімді қамтиды. Бірінші сыныпқа 6-7 жас аралығындағы балалар қабылданады. Қазақстанның орта жалпы білімі 3 деңгейден тұрады: бастауыш (1-4 сыныптар), негізгі (5-9 сыныптар) және үлкен (10-11 сыныптар). Дарынды студенттердің толық әлеуетін дамыту үшін дарынды балаларға арналған мамандандырылған мектептерде жүзеге асырылатын білім беру бағдарламалары әзірленуде.

Қазақстанда бастауыш кәсіптік білім беру жалпы орта білім негізінде кәсіптік мектептерде және кәсіптік лицейлерде 2-3 жыл бойы сатып алынады. Орта кәсіптік білім 3-4 жылда колледждер мен негізгі жалпы білім негізінде конкурстық негізде алынады.
Қазақстандағы жоғары білім.
Қазақстанда жоғары білім орта білім негізінде жүзеге асырылады. Университетке түсу үшін мектеп бітірушілері бірыңғай ұлттық тестілеу (ҰБТ) немесе кешенді тестілеу (өткен жылдар түлектері үшін) түрінде түсу емтихандарын тапсырады. Қазақстанның азаматтары конкурстық негізде шетелде оқуға арналған «Болашақ» халықаралық стипендиясын тағайындауға құқылы. Университеттің түлегі бакалавриат (4 жыл), мамандығы (5 жыл) немесе магистр (6 жыл) алады. Қазақстанда екінші жоғары білім тек жеделдетілген оқу кезеңімен (2-3 жыл) ақылы негізде алынады.

«Қазақ тілі – мемлекеттік тіл» диалог.

Мұғалім: Балалар, қазақ тілі мемлекеттік тіл мәртебесін қашан алды, кім біледі?

Оқушылар: Апай, мен білемін. 1989 жылы тілдер туралы Заң қабылданып, қазақ тілі мемлекеттік тіл мәртебесін алды.

Мұғалім: Жарайсың, Санжар. Келесі сұрақ: қазақ тілі қашаннан бері заңды түрде Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тілі болып саналады?

Оқушылар: Ол сұрақтың жауабын мен білемін. 1990 жылдан бері қазақ тілі заңды түрде Қазақстан Республикасының Мемлекеттік тілі болып саналады.

Мұғалім: Дұрыс айтасың, Айлана. Жалпы, мемлекеттік тіл дегеніміз не?

Оқушылар: Мемлекеттік тіл дегеніміз - мемлекеттің бүкіл аумағында қоғамдық қатынастардың барлық саласында қолданылатын мемлекеттік басқару, заң шығару, сот ісін жүргізу және іс қағаздарын жүргізу тілі.

Мұғалім: Өте керемет жауап, Алтынай! Мемлекеттік тілді меңгері парыз ба, қалай санайсыңдар?

Оқушылар: Ия, апай. «Тіл туралы» заңға сәйкес мемлекеттік тілді меңгеру - Қазақстан Республикасының әрбір азаматының парызы.  

Мұғалім: Жарайсыңдар, балалар! Өткен сабақты жақсы меңгеріпсіңдер! Мемлекеттік тіл – бұл Отан бастау алатын Ту, Елтаңба, Әнұран секілді дәл сондай нышан. Және ол елдің барша азаматтарын біріктіруі тиіс екенін естеріңде ұстаңдар.