3. Оқылым мәтінінен бөлек жазылатын күрделі сөздерді теріп, кестені толтырыңдар. Мәтінде кездеспеген қатарды өздерің толтырыңдар.
Күрделі атаулар
Күрделі сан есімдер, сын есімдер мен етістіктер
Есім, еліктеуіш сөздер мен етістіктерден құралған күрделі
етістіктер
Еш, әр, кей, бір, қай, әлде сөздері тіркескен зат есімдер
1.
І БӨЛІМ. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ КӨРІКТІ ЖЕРЛЕР. ЛЕКСИКОГРАФИЯ​

Алматы - күн, жасыл, жайлы қаласы. Алматыда, биік таулар бар. Олар Іле Алатау деп аталады. Алматы маңындағы Шарын шатқалы Түрген сарқырамасына, онда дала. Артқа менің облысында Үлкен Алматы, Есік көлі бар. Мен көлі Есік менің анасымен болды. көлінің айналасында таулар бар. Алматы облысында жануарлардың көп өмір сүреді. Бұл: түлкі, қасқыр, аю, қоян. Алматы қаласында ағаштар, бұталар мен гүлдер көптеген түрлерін өседі. Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген кейбір өсімдіктер мен жануарлар.

Біз өз ана жер табиғатты сақтауға және қорғауға тиіс.

Вот это пойдет?
Зайсан (көл)
Зайсан көліОрналасуыОрталық Азия,  Қазақстан, Шығыс Қазақстан облысыКоординаттары47°58′44″ с. е.83°47′02″ ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 47°58′44″ с. е. 83°47′02″ ш. б. (G) (O) (Я)Құятын өзендерҚара Ертіс, Көкпекті, Жарма, КендірлікШығатын өзендерЕртісАуданы1788 км2Ұзындығы111 кмЕні30 кмОрташа тереңдігі4-6 мТереңдігі10 мСу деңгейі395 м биіктікте

Зайсан көлі - Қазақстанның көлдерінің Оңтүстік Алтай және Сауыр, Тарбағатай жоталары арасындағы тектоникалық ойыста жатқан тұщы көл. Көл теңіз деңгейінен 395 м биіктікте. Жағалауы жайпақ. Тектоникалық бөген көлдер типіне жатады.

Мазмұны  [жасыру] 1Су құрамы2Су бассейні3Гидрографикасы4Көлдің ихтиофаунасы5ДереккөздерСу құрамы[өңдеу]

Суының минералдануы 100 мг/л-ден артпайды, түсі көкшіл, мөлдірлігі 1,3 м. Химиялық құрамы жағынан хлоролы-натрийлі. Жоғарғы деңгейі мамыр айының мен маусым айының бас кезінде, төменгісі қыста байқалады. Қараша - сәуір айларында мұз құрсанып жатады..

Су бассейні[өңдеу]

Зайсанға Қара Ертіс, Көкпекті, Жарма, Кендірлік өзендері құяды да, Ертіс (Ақ Ертіс) ағып шығады. Өзеннің жалғасы көл табанындағы ені 2 км, тереңдігі 10 м-ге дейін баратын ұзынша ор түрінде байқалады. Су режимі Қара Ертіспен байланысты.

Гидрографикасы[өңдеу]

Жазда таудағы қар ерігенде көл деңгейі көтеріледі. Қыста төмендейді. Су деңгейінің маусымдық ауытқуы 1 – 2,5 м. Ең төмен деңгейі сәуірдің басында байқалады. Ертістегі Бұқтырма СЭС-і салынғанға дейін көл айдынының аумағы 1788 км2, ұзындығы 111 км, ені 30 км, орташа тереңдігі 4 – 6 м (ең терең жері 10 м) болатын. Бөгет салынғаннан кейін көл Бұқтырма бөгеніне қосылып кетті. Көлемі артып, жаға сызығының пішіні өзгерді. Соңғы жылдары көлге құятын Қара Ертіс өзенінің суын Қытайда шамадан тыс пайдалану салдарынан Бұқтырма бөгенінің деңгейі төмендеп, аумағы кішіреюде. Қосылатын су мөлшері бұдан әрі азая берсе, Зайсан көлі бөгеннен оқшауланып, бұрынғы табиғи қалпына қайтып оралуы мүмкін.

Көлдің ихтиофаунасы[өңдеу]

Бүгінгі күні Зайсан көлінің ихтиофаунасы 21 түрден тұрады, оның ішінде 16 түрі байырғы немесе жергілікті балықтар болса, 5 түрі жерсіндірілгендердің қатарына жатады, яғни ол 24% құрайды. Әсіресе, бекіре, ақбалық, таймень, көксерке, табан, аққайран, сазан, т.б. көптеп ауланады. Табан, көксерке, алабұға, торта балықтарының таралу аумағы өте кең болып, көлдің барлық акваториясына жайылған, ал шортан көбінесе балық аулауға тыйым салынған жерлерде көп шоғырланған. Аққайран мен мөңке балықтарының бірнеше түрі шөптесін сияқты биотоптарда көбінесе өзендер шығанақтары мен жағалауларында кездеседі. Ал саны жағынан аз, сазан, қарабалық, нәлім сияқты балық түрлері сирек кездеседі. Бүгінгі күні жемдік қорға көлдегі табан балығы басымдылығының біраз азаюы салдарынан сазан, қарабалық, нәлім сияқты бағалы балықтар үшін өз санын көбейтуге мүмкіншіліктер туып отыр. Кәсіптік мәні жағынан төмен таутан мен торта балықтары саны жағынан көп емес. Көл маңында бірнеше балық кәсіпшілігімен айналысатын ауылдар (артельдер) бар. Суына ондатр жерсіндірілген. Көл айдыны кеме қатынасына пайдаланылады.