3-тапсырма. Драмалық шығармалардан жақшаға алынатын ремаркалардың тыныс белгілерінің орналасу тәртібінің әр түріне мысалдар келтіріңдер.
Керек дерек!
Тыныс белгі
Тыныс белгілерін дұрыс қолданудың бір негізі – интонация. Мысалы, белгілі
бір хабарлы сөйлемді айтқанда, оқығанда сөйлем соңында кідіріс болады. Сөйлем.
нің бірыңғай мүшелерін оқығанда олардың әрқайсысынан кейін және құрмалас
сөйлем құрамына енген әрбір жай сөйлем арасында кідіріс болады. Сұраулы, лепті
сөйлемдерді оқығанда дауыс көтеріңкі шығып, айрықша интонация байқалады.
Сөйлеу тіліндегі мұндай интонация жазба тілде белгілі бір тыныс белгісін қоюды
қажет етеді. Мысалы, Байлықтың атасы – еңбек, анасы – жер; Адамдықтың
белгісі – иіліп сәлем бергені, шын достықтың белгісі - көп кешікпей келгені
деген сөйлемдердегі сызықшалар бастауыш та, баяндауыш та зат есімнен немесе
заттанған есімшелерден жасалғандықтан қойылып тұр. Бұл - сызықша қоюдың
грамматикалық белгісі. Сонымен бірге бұл сөйлемдерді айтқанда сызықша
қойылған жерлерде кідіріс жасалады. Бұл - сөйлемдегі, ондағы жеке сөздерді
айту интонациясы. Осы интонация бұл арада тыныс белгісі қойылатын жерге сай
келіп тұр. Сызықшаны қолданудың негізгі принципі - грамматикалық белгімен
қатар, бұл жерде интонация да сөйлемнің тыныс белгісін дұрыс қоюға себепші
болып, белгілі бір тыныс белгісі керектігін аңғартқандай болып тұр.
«Қазақ пунктуациясының теориялық және практикалық мәселелері»
оқу-әдістемелік кешенінен​

Оқиғаның шарықтау шегі:

Ғали мен Жамал арасында махаббат оты орнап, үнемі хат жазысып жүріп, бір күні екеуі қашып кетеді. Қаладағы саудадас досы Фатихолла байдың  үйін паналайды.  Бұларды іздеп маза бермегендіктен Ғалидың нағашылары жаққа кетеді. Онда Ғали бара сала 13 күн ауырып, бейсенбі күні түс кезінде көз жұмады. Жамалды шешесі келіп алып кетеді. Ғалидің өлімі Жамалдың Байжан босағасына баруына себеп болады

Оқиғаның шешімі:

Байжанның үйінде Жамал еш бақыт таба алмайды. Боранды түнде қалаға барып, Фатихолланың үйінде самауыр қайнатсамда, Байжанның таяғынан құтылайын деп боранды түнде адасып өледі.

Қорытынды: "Сол замандағы қазақ тұрмысынан менің түсінгенім" тақырыбына эссе жазыңыз. Эссе жазу құрылымын ескеріңіз ( кіріспе, негізгі, қорытынды).

"Бақытсыз Жамал" романы - қазақ әдебиетіндегі тұңғыш рет роман жанрында анықтама алған туынды. Бұл шығармаға арқау болған XX ғасырдың басында қазақтың кез келген ауылында, кез келген шаңырағында өтуі мүмкін, әркімге таныс ортақ сипаттары бар жалпылық мәнді жайттар. Романның негізгі мәселесі сол замандағы Жамал сияқты қыздардың тағдырын, сонымен қатар өмірдің құбылыстарын қамту.

Туындыдағы үстемтап өкілдерін жазушы автор ретінде даттаушы деп білемін. Себебі, шығарма тақырыбының өзінде Жамалдың бақытсыз екені көрсетілген. Сонымен қатар, билік үшін қыз тағдырын аяқ асты ету, оның ішкі сезімдерімен санаспау, бір-бірі үшін жаратылған екі жасты айыру оқиғаны шиеленістіре түседі.

Романның сюжетіне тоқталатын болсақ, ең алдымен Жамалдың бақытсыздығы әкесі Сәрсенбайдың билік үшін көмектеседі деген ішкі есеппен Байжанмен құда болуынан басталады. Содан кейін қыздың өмірінде әртүрлі оқиғалар мен азапты күндері, бір-бірімен сабақтасып, махаббат жолындағы күресі суреттеледі.Қаншама тосқауылға төтеп беріп, қиын кезде қасында болған жақын адамының дүние салуы Жамалдың еңсесін түсіріп, жасытады. Ол жалғыз қалғандықтан, еріксіз Байжанның босағасын аттап, сол шаңырақта зорлық көреді. Ақыр аяғында өмірдің қиын да ащы өткелдерінен өткен бақытсыз қыз боранды түнде адасып, қайғылы махаббаттың уын ішіп өмірден өтеді. Міне, шығарма желісі бойынша жағымсыз кейіпкерлерді даттау автордың басты қалам тартқан түпкі ойы деп есептеймін.

ХІХ-ХХ ғасырларда халқының қамы үшін ширығып, жан беруге даяр болған қаламгер Міржақып Дулатовтың өмірлік мақсаты - алаштың азаттығы мен отарлық езгіден құтылуы болса, роман жазудағы мақсаты - қазақ қыздарының еркіндігі мен адамның өзін-өзі билеуі. Сонымен қатар, сол уақыттағы қазақ халқының тұрмыс-тіршілігін, салт-дәстүр мен мінез-құлқын, кемшіліктері мен өр қылықтарын баяндайды. Қазіргі заманмен салыстыратын болсақ, ақынның өмірлік мақсаты да, романдағы мақсаты да орындалды. Бүгінгі таңда қазағымыз тәуелсіз, оған ешбір мемлекет билігін жүргізе алмайды. Сол сияқты қыздарымыз да өз-өзін билей алады, бейбіт заманда оларға ешкім де зорлық көрсете алмайды!

Объяснение: Міржақып Дулатов шығармасы

Рулық жағынан  келетін болсақ жақындық жеті атамен шектеліп қалмайды әрине. Адам-Атадан бастап шежіре тарқатыла береді. Соның ішінде жеті атаңды талдап , жете білсең адаспайсың деген тағлым ғой. Жеті атадан ары қыз алып, қыз берісуге бола береді, оған дейін туыстық жалғасады деген тәмсілмен дана бабаларымыз халқымыздың қан тазалығын сақтап келген, және оның өте-мөте дұрыс жол екенін қазіргі медицина да мақұлдап, ғылыми жолмен дәлелдеп отыр. Ал жеті ата атауына келсек ол былай жіктеледі: 1. Ата. 2.Бала. 3.Немере. 4 Шөбере. 5.Шөпшек. 6.Немене. 7.Туажат. 8.Жекжат. Жекжат жеті атаға кірмейді.Жекжат-деген енді қыз алысып,қыз берісіп бір бірімізбен туыстық қатынастан,құдалық қатынасқа көшуге жол ашық деген сөз. Бұрынғы кедерде жеті атадан асып, сегізінші атаға келгенде сол рудың ақсақалдары айналасындағы басқа руларға хабарлап, өздерінің өскенін-өнгенін, қыз алып,қыз беруге жеткенін жариялап, бүгіннен бастап қазақ халқына тағы бір ру қосылды деп ер жетіп отырған бір қыз бен бір жігітке рұхсаттарын беретін болған. Бұның өзі үлкен мағанада боз бие сойылып,әлгі үй болатын жастарды соның сүтімен шомылдырып, ру атын беріп, өсіп-өніңдер деп барлық ру басылары батасын беретін болған.Сондай жолмен қазақ рулары көбейіп отырған.

Толығырақ: http://massaget.kz/blogs/6793/
Материалды көшіріп басқанда Massaget.kz сайтына гиперсілтеме міндетті түрде қойылуы тиіс. Авторлық құқықты сақтаңыз