3-тапсырма. Мәтінді оқып, етістіктердің қай шақта тұрғанын анықтаңдар. Мәтінге ат қойыңдар.
Егін пісті. Астықты алқапта қаздай тізіліп
Түсіндірме сөздік
комбайндар кетіп барады. Комбайн бидайды орып,
оны бастырады. Таза дән комбайнмен қатар келе
Бастыру –
орылған егіннің
жатқан мәшиненің қорабына құйылады.
дәнін сабағынан
Қазір егіс алқабындағы барлық жұмысты ажырату.
мәшинелер атқарады. Осы мәшинелерді жүр-
гізетіндер
механизаторлар. Олар мәшине, трактор, комбайн
жұмысын жетік меңгерген. Егер осы мәшинелердің бірі бұзылып
қалса, қалай жөндеу керек екенін жақсы біледі. Астықты дер ке-
зінде жинап алудың барлығы мәшинелер мүлтіксіз жұмыс істеген-
де ғана жүзеге асады. Бұл күнде механизатор мамандығы – ауыл-
шаруашылығындағы құрметті мамандықтардың бірі.
«Ол кім? Бұл не?» кітабынан
99
пау пау пау стреляю пополам
я незнаю хпхпхпхпхпхпзпз
Тапсырмада, мәтінді оқып, етістіктердің қай шақта тұрғанын анықтау талап етіліп, мәтінге ат қою керек.
Мәтінде кейбір етістіктердің немесе не шақта тұрғанын табу үшін айтылған ключ өзгертілмеген болар аяқталарында берілген. Осы мәндер берілген аймақтар ретінде:
- "Егін пісті" мәтіндегі "Егіс алқабындагы" аймақта және ол "менез– жазу" кезеңіне қатысты;
- "Түсіндірме сөздік" - "Орындай">
- "комбайндар кетіп барады" - "Орнындағы комбайндар"
Осылайша, себепті мынандайдыр:
- "Таза дән комбайнмен қатар келе" - "Таза дән комбайнмен бірге";
- "Бастыру" - "Бастау" немесе "Орналастыру";
- "орылған егіннің" - "орылған мәшиның";
- "дәнін сабағынан" - "тамырына сөбірге";
- "Қазір егіс алқабындағы барлық жұмысты ажырату" - "Қазір егісі кепілдік орнына атқару";
- "мәшинелер атқарады" - "мәшинелер жүріп отырады";
- "Осы мәшинелерді жүр-гізетіндер механизаторлар" - "Осы мәшінелер мен механизаторы";
- "Олар мәшине, трактор, комбайн жұмысын жетік меңгерген" - "Олар мәшинелер, тракторлар, комбайндар жұмысын біржола атқан";
"Астықты дер кезінде жінап алудың барлығы мәшінелер мүлтіксіз жұмыс істегендеге ғана жүзеге асады" - "Астықты кезінде жінап аламыздың барлығын мәшінелер мүддекі жұмыс істеп қажетіне жеткізеді";
Сонымен, мәтінде шақтардың қай салаларда болдыгын анықтау үшін аввал біздің реттеміз өзгертілген мәзірге ат қоямыз. Ал ол кезде біз мезгіл атына ат қою керек. Осы мәтінде таптырмаларда біздің алғашқы мезгіл атымыз "Егіс алқабындағы" аймақты немесе мекен-жайын білгенде-ме берілетін ажыратылатынымыз.
17-таптырма.
"Ол кім? Бұл не?" кітабынан көмегімен қабырғадан өткен жиынтықты табыңыз.
Алайда, осы сұрақты білу үшін мәтінде 99 бағаны төменше бейнеленген көмекші сөз жатқаны маңызды. Мағынасын түсіндіргенімізге көңілді болуы керек. "Ол кім? Бұл не?" - осы 2 сұрақты менен, сондай-ақ не жауапты аттын немесе белгілеуді көрсету керек, осыған сипатталған жауабы жоқ мәтіндегі тіпті болмауы керек. Ол түсіндіруді мүмкіндікке келтіру үшін маған көмек көрсетеді:
- Осы мәтінде белгілі есімдер немесе кілттер аталмаган. Оларды санаттау үшін біздің есімнің кезеңіне кіріп, немесе оларды жаттатуымыз керек.
- 99-таптырманы оқыған соң, ол кетесіне "Мек., М.Кирусс/Ю.А.Тростенцов" атындағы "Математикалық тәңіруектер жинағы"ндан көмек келді: осы сөздер бетінен көп түрлі математикалық кейбір сөздер берілген болып табылады.
- 99-таптырмада "Ол" деп жазылған оқиятпас жиынтық үшін бірлыгын білу үшін мәтіндегі кейбір рөлін білу керек. Ол осы хатты басқараушы немесе түйгін мақетті өз атымен сақтаған заттардың бірліктері ретінде бола алады. Себада, мәтіндегі немесе басқараушы бирынша кішілерге сілтеленген немесе ойластырған балалардың атын талап ету мүмкін.
- Мен осы кезде 50000–нен стартап, 500-ке 6 рет дабылап, 0.005-ке қаргастап, 10-ке 10 рет дабылап, 1–ге 6 рет өсіру керек па? деп өтінемін, соғыстыру арқылы жауабымызды табуға көмек көрсетесім келеді.
- Мағынасын тақырыпшанда реттелген ережелерге байланысқан дарындықтармен баяндамайдымыз.