3-тапсырма. Мәтінді оқып, Тарбағатай тауы туралы ақпаратпен танысыңдар,
тау
Тарбағатай тауы - Шығыс Қазақстан облысы, Тарбағатай ауданы
жерінде. Ең биік шыңы -
Тастау. Биіктігі - 2991 метр. Жота ба-
тыстан шығысқа қарай 300 шақырымға созылып жатыр. Таудың
етегіндегі шөлейтте - жусанды бетеге, бұта, тауаралық аңғарда
шалғыны және көктерек, жабайы алма, тобылғы, арша, солтүстік
беткейінде тал басым өседі. Марал, тауешкі, арқар, аю, түлкі,
борсық, қарсақ, суыр мекендейді. Таудың жоғарғы бөлігіндегі Альпі
шалғыны - жазғы жайылым.
қ географиясы» оқулығынан
Определить иснавные
Сәлем досым!!
Алыстағы досыңа ат берсең де жарасар- үиіне минип барасың деп,
Жақындағы досыңа хат берсең де жарасар- ұмытса есине алсын деп дегендей саған хат жазуының себебі осында жатыр. Достық адамға бұрынғыдан бетер қажет. Себебі, Достық бұл ешнәрсемен бағаланбайтың құндылық. Сенім адалдық пен жарқын көңіл достықты берик ететін үзілмейтин сым тәрізді. Дос болмас сыртта жүріп мақтамаса , бірйн бірі жамандықтан сақтамаса. Нағыз достық өзінді шабыттандырады, өмірде кездесетін түрли сәтсіздіктерге мойымауға , басына түскен қиыншылықты бирге көтеруге жәрдемдеседі. Осы сияқты Сенин де бойынан биршама нағыз досқа тән қасиеттерді аңғардым. Сен өте ақылды, ақпейіл әрі көркем мінезді жансың. Сендей дос барына көңілім риза.
Әңгімеде қасқыр, табиғат, адам мәселесі сөз болады, жаратылыстағы адам мен табиғат теңдігінің қатынас дәрежесі көрсетіледі. Адамдар табиғаттың өз заңдылығына қарсы шығып, қасқырлар мекенін ойрандап, оның күшігін енесінен айырып, ауыл тұтқыны етті. Бірақ қасқыр есейген сайын бостандықты сағынады. Ауыл тұрғындары Көксеректі жақтамайтұғын.
Құрмаштың нағашысы қасқырды, оның көзін ашқан екі күшігін өлтіріп, ең кішісін ауылға алып келеді. Құрмаш қасқырдың бөлтірігін асырап алады. Қасқырдың бөлтірігін ауыл төбеттері күнде талайды. Бір жыл өтеді. Көксерек өседі. Барлық төбеттерді талауға шамасы жетеді. Сол кезде ол өзіне күшік кезінде тиісіп, тамағын тартып алатын итті талайды. Көксерек тамаққа тоймай талай қазандағы еттерді жеп кететін. Ары қарай Көксерек көкжал болады. Ол далаға кетеді. Ауылға қайтып оралмайды. Ол бір ұрғашы қасқыр кездестіреді. Содан кейін екеуі бірге азық тауып өмір сүреді. Қатты боранда ол 7 аш қасқырды кездестіреді. Көксерек солармен бірге бір күнде ауылдың бір үйір жылқысын жеп кетеді. Қарындары ашқанда жылқыға, қойға шабуылдайды. Ауыл адамдары қатты ашуланады. Бір күні Құрмаш атасы ауырып қалғанда боранда қой бағуға шығады. Сол кезде Көксерек пен жанындағы 8 қасқыр сол қойларға шабуыл жасайды. Атпен жүрген Құрмаш оларға қарсы шығамын деп, аттан құлайды. Құрмашқа Көксерек шабады. Ол көксеректі оның бір құлағының астындағы еннен таниды. "Көксерек" деп шақырады.
Ауылда бір аңшы бір төбет итті асырайды. Ол ит қасқыр алатын ит екенін ауыл адамдары мойындайды. Ол бір қасқыр ұстайды. Өзі көкжалдай болады. Ол Көксеректі іздеуге бірнеше адам болып шығады. Жаңағы тайыншадай итті бірге алып шығады. Олар Көксеректі бір сайдың жотасынан кездестіреді. Сол мезетте үлкен төбет көксерекке арыстандай атылып, жолбарыстай бақырып тұра ұмтылады. Екеуі біраз арпалысады. Екеуінің күші тепе-тең болады. Екеуі бір-бірімен тістесіп, екеуінін ауыздары қарысып қалады. Сол кезде ит иесі мен ауыл тұрғыны келіп Көксеректі бауыздап жібереді. Төбет ит сол кезде зорға демалады. Олар ауылға Құрмаштың апасына Көксеректі алып келеді. Сол кезде апасы "Менің баламнын жазығы не?" деп айтады. Апасы қайғыдан құса болады.