3-тапсырма Шығарманы түсініп оқып, кейіпкерге берілген автор мінездемесін табыңыз.
Бегабат Ұзақов
«Жантаза» (әңгімеден үзінді)
«Ендігі кезек – Алдаш жыраудікі», – деп тоғашы дүйім жұртқа жариялаған кезде сұңғақ бойлы жігіт ағасы ортаға қалтақтаған соқыр шалды жетектеп шықты. Жайықтың көркіне көзі тойып отырған жұрттың көңілі қоңылтақсып қалды. «Ойбай-ау, атағы жер жарған Алдаш осы ма, не?» – деген ой жыраудыбұрын-соңдыкөрмеген елдің санасында қылаң бере аңтарылды. Мұндай таңданыстың талайын көрген болар, ештеңені елемей құрдың дəл ортасындағы құрақ көрпешеге жайғасып отырып алған Алдаш домбырасын сол қолымен қағып-қағып жіберіп əндете жөнелді. Алдаш домбырасы ‒ нағыз əннің домбырасы екен.Ашық əуез, асқақ дауыс Қаратаудың етегінде орналасқан ұядай ауылды жаңғыртып жіберді. Бұл елдің бір қасиеті – əшейінде абырсабыр боп жатса да, құрда отырғанда сабырлы келеді. Тіпті, тентек суға тойып алғандар да сілтідей тынып, шырқалып жатқан əн-жырдан басқаны ұмытады
Алдаштың əні əуелей барып үзілген кезде маймаңдап басып Ақпанбет шықты. Көзі көреді демесең, мұның да Алдаштан артықтығы шамалы екен. Қисық-қисық бірдеңе. Бірақ, дене бітіміне мəн беріп жатқан ешкім жоқ. Жаңа ғана Алдаштың қораш түрін көріп көзі үйренген ел бұл жыраудың одан да асқан дүлей екенін өте жақсы біледі. Өзін енді көріп тұрса да үнтаспалары əрбір үйде бар. Жайық пен Алдаштың жанына отырған Ақпанбет Орынбай ақынның Жанқожа батыр жайлы дастанын жырлады. Бұл жырау нөсерге ұқсайды екен. Төкпелеп-төкпелеп бір қайырғанда манағы сабырлы халық ду қол соққанын білмей де қалды. Əйел-қыздардың арасында отырған Бəтиманың ойынан жыраудың кейбір сөздері кетпей қойды: Абырой менен ар ойла,
Адамдық түссе ойыңа!
Ол бұл жолдарды іштей қайталай берді, қайталай берді. Қолын түйіп ап, қалшылдап кетті.
Ердің құны бітпейді,
Төрт түлік малдың құнымен.
Қандасқан жауға қан кетсе,
Құрығаны шынымен.
Жампоз жырау балуан қыздың жанды жеріне тиіп, ширықтырып жіберді. Тұла бойында қан тулап, көз алды қараңғыланып кетті. Ашу мен ызадан бірер сəт есеңгіреп тұрды да мұнан əрі тыңдауға дəті жетпей ақырын жылыстап, əйелдер арасынан шығып кетті. Артына бір қайырылып, ерлер жаққа көз жіберді. Қарақұрым адамның ішінен хас жауы Алдағұл көрінбеді. «Бір жерде отырған шығарсың, əйтеуір, келгенің анық қой, – деп күбірледі ол. – Тоқал ешкіден басқаның кегі о дүниеге кетпейді. Дəл бүгін сазайыңды тартасың». – Кілт бұрылды да бойына бұла күш енгендей ақыл-ойын бірден жиып алып, жылдам қадам тастап Мергенбай шопанның көршісінің үйіне бет алды.
ответ: табиғаттың әр – түрлі құбылыстар болады. мысалы, отын жанғанда, завод, фабрикалар жұмыс істеп тұрғанда аз мөлшерде кездейсоқ газдар ауаға таралуы мүмкін. ал көмір бензин және т.б. отындар толық жанбаса ауаға күйе, иіс газы, тағы басқа газдар таралады. көліктерді қозғалтқыштары да ауаға улы газдар таратады, бұл газдар да қоршаған ортаның бүлінуіне әкеліп соғады. кез-келген жерге қоқыс тастау. бұлардың барлығы ауаны ластайды. ауаны ластанудан сақтау. кез-келген жерге қоқыс тастамау. табиғатқа көгалдандыру жұмыстарын жүргізу. өсімдіктермен жан –жануарларды қорғауымыз керек.
ответь:
Спорт – денсаулық кепілі.
Спорттың адам өмірінде алатын орны зор екендігін бәріміз білеміз. Спортпен айналысқан адамның денсаулығы мықты, өзі шыдамды болады. Біздің ата - бабаларымыз “тәні саудың – жаны сау” - деп бекер айтпаған. Спорттың қай түрімен айналысу адамның қабілетіне байланысты болады.
Бұл туралы ұлы ойшыл Ибн Сина да өз шығармаларында айтқан. Ол сондай - ақ спортты мағынасына қарай жеңіл, ауыр, ұзын, қысқа сияқты бірнеше түрге бөлген. Денсаулық пен өмірді дамыту үшін кем дегенде спорттың 33 түрінен жаттығу жасау керектігін айтқан.
Елбасы Н. Ә. Назарбаев өзінің “Қазақстан - 2030” стратегиялық бағдарламасында халықты салауатты өмір салтына ынталандыруды басым бағыттың бірі ретінде атап көрсетті. Бүгінгі таңда елімізде үлкен ағалардан кішкентай балаларға дейін дене тәрбиесіне ерекше мән беруде.
Мектептегі оқу тәрбие жұмыстарының басты міндеті – оқушылардың ой өрісін дамыту, сабақ үлгеріміне қажетті жағдай тудыру, денсаулығын сақтап, денесін шынықтыру. Ол үшін мектептегі барлық жұмыстар балалардың жасына лайық, организмдерінің ерекшеліктеріне сай жасалады. Оқу - тәрбие жұмыстарының ұзақтығы, ауырлығы оқушылардың жұмыс қабілетіне, жыл маусымдарының организмге әсеріне байланысты жоспарланады. Оқу бағдарламасы балалардың жасына қарай жылдан жылға күрделеніп отырады.
Балалардың күн кестесіне тазалық сақтау, ас қабылдау, таза ауада дем алып, ауа жұту, дене шынықтыру, ұйықтау, мектепте және үйде сабақ оқу, еңбек ету (үй шаруасына көмектесу, мектеп ауласында, ауыл шаруашылығында еңбек ету), қосымша сабақтар мен үйірмелерге қатысу сияқты оқушының күнделікті өмірі жатады.
Оқушының сабаққа дайындалатын жұмыс орны таза, бөлмесінің ауасы желдетілген, отыратын орындығы ыңғайлы, барлық жағынан гигиеналық талапқа сай болу керек.
«Салауатты өмір сүру дегеніміз – тазалық сақтап, дене тәрбиесі және спортпен шұғылдану.»
Бала тәрбиесіне қазақ халқы ерте кезден көңіл бөліп, баланың ақыл - ойының, дене бітімінің дұрыс қалыптасуына ерекше көңіл бөліп отырған. Бұған дәлел қазақтың спорттық ойындары. Жас кезінен бастап балаларға дұрыс тәрбие беріп, асық атып, атқа мініп, теңге іліп, бәйгеге шауып, күреске түсіп өскен жастар шымыр да шыныққан, епті де икемді болғанын білеміз.
Қазіргі уақытты өткен кезеңмен салыстыра алмайсың. Себебі уақыт өте көптеген өзгерістер өмірге енді. Тіпті бала тәрбиесіне жаңаша көзқараспен қараймыз. Қазіргі таңдағы қоғамдағы жат қылықтар жастарға кері әсерін тигізуде. Жастар арасындағы темекі, ішімдікке еліктеушілік, тіпті нашақұмарлық та дендеп бара жатқандай. Қазіргі ғаламдық жаңару кезінде компьютерге тәуелділік мәселесі де қосылып отыр. Қызығушылықпен істеген істің арты немен тынарын да түсінбей істеп опық жеуі мүмкін.
Қазақ халқы « тәрбие басы - тал бесік» деп бекер айтпаса керек. Жат әрекеттерге қарсы тәрбиені отбасы ошақ қасынан бастаған жөн. Ал одан кейінгі балабақша, мектепте, арнаулы оқу орнында, жоғарғы оқу орнында дұрыс тәрбие бере отырып өмірге бейімдеп қалыптастыруымыз қажет. Қазіргі таңдағы мемлекетіміздің негізгі мақсаты қоғамда салауатты өмір салтын қалыптастыру.