3-тапсырма. Тест сұрақтарының дұрыс жауабын белгіле 1. Екпіннің түрлерін көрсет а) дыбыс екпіні, интонация, кідіріс ә) сөз, тіркес, ой, дыбыс б) дауыс диапазоны, кідіріс, ой екпіні 2. Өмірбаян дегеніміз - ... а) жеке адамның өмір дерегі қысқаша көрсетілген ресми құжат. белгілі бір тұлғаның өмірбаяса, білімі мамандығы, кәсіптік шеберлігі, біліктілігі. икемділігі жайлы нақты, қысқа мәлімет беретін іс қағазының бір түрі. б) нақты бір нәрсе туралы әсерлі баяндау 3. Бірге жазылатын сөздерді көрсет а) Іле Алатауы, асылтас ә) Марқакөл, халықаралық б) қып-қызыл, автоқалам 4. Күрделі сөздердің түрлерін атап жаз. 5. Бірнеше сөздің тізбектеліп келіп, бір ғана екпінге ие болуы қандай екпін түрі? Белгіле. а) ой екпіні D) сөз екпiнi ) тіркес екпіні
Келер шақ (Будущее время)
Келер шақ выражает действие, которое происходит после момента речи.
Оно бывает трех видов:
1. Болжалды келер шақ - предположительно-будущее время (может быть) образуется от основы глагола с суффиксами -ар,/-ер/-р + личные окончания. Мысалы: Ол ертең кел-ер - Может быть, он придет завтра. Бүгін қар жау-ар - Может быть сегодня пойдет снег. Мен ертең бар-ар- мын - Может быть, я завтра пойду.
2. Ауыспалы келер шақ - переходно-будущее время. Ауыспалы келер шақ называется переходным, так как может употребляться как в настоящем, так и в будущем времени.
Образуется от деепричастия с суффиксами -а,-е,-й и личных окончаний. Мысалы: бар-а-мын - пойду, қара-й-мын - посмотрю, кел-е-мін - приду.
3. Мақсатты келер шақ - будущее время цели. Образуется от основы глагола + суффиксы: -мақ/-мек; -бақ/ -бек; -пақ/ -пек + личные окончания (по общему закона сингармонизма и ассимиляции). Мысалы: Бар-мақ-пын - я намерен поехать.
Өткен ша время)
Өткен шақ бывает двух видов:
Жедел өткен шақ - очевидное время, образуется путем прибавления к основе глагола суффиксов -ды/-ді; -ты/-ті и личных окончаний.
Бұрынғы өткен шақ - давно время образуется тремя
а) основа глагола + причастный суффикс -ған/-ген + вс тельное слово екен (для усиления значения). Мысалы: асыраған - воспитал. Асыраған екен - воспитывал.
б) основа глагола + причастный суффикс -ған/-ген + личные окончания. Мысалы: Мен асыра-ған-мын - Я растил. Сен асыра-ған-сың - ты вырастил. Сіз асыра-ған-сыз - вы вырастили.
в) основа глагола + деепричастный суффикс -п/-іп/ -ып + личные окончания. Мысалы: асыра-п-пын - я вырастил, асыра-п-ты - он вырастил. (Здесь: после деепричастий 3-е лицо имеет личные окончания -ты/-ті; -ды/-ді, которые по форме напоминают суффиксы времени).