3. Толғау мазмұнына сүйене отырып, «Үш түрлі күнделік» кестесін толтырып көріңдер. Жұмыс нәтижесін жұпта,
топта талқылаңдар.
Толғаудан
ерекше әсер еткен
немесе ой салған
дәйексөзді жазу
Жеке түсінік беру: осы
дәйексөзді жазуға не
мәжбүр етті? Қандай ой
тудырды? Осыған байла-
нысты қандай сұрақ туды?
«Мұғалімге
хат» —
сұрақтар
Он алты жасына келгенде алты чуб, соғдыларға қарсы аттандық. Күлтегін жауға жалғыз ұмтылды. Ол тұтықты қарулы басшылармен қолға түсірді. Ол әскерді сонда талқандады. Жиырма бір жасында Чача Сеңүнмен айқастық. Күлтегін әуелі Тадықан шораның Боз атын мініп шапты. Ол ат сонда өлді. Екіншісінде Ышбыр Жамтардың боз атын мініп шапты. Ол ат та сонда өлді. (Күлтегіннің) сауытына, қалқанына жүздеген оқ тиді, бірақ бірі де денесіне дарыған жоқ. Күлтегін жиырма алты жасқа келгенде қырғыздарға қарсы аттандық. Күлтегін Байырқының Ақбоз айғырына мініп, шабуылға ұмтылды. Бір батырын оққа ұшырды, екі батырын найзамен түйреп түсірді. Ақбоз айғырдың белі үзілді. Қырғыз қағанын өлтіріп, елін алдық... Тоғу қаласында шайқастық. Күлтегін Азбан ағын мініп ұмтылды. Алты батырын шаншып түсіріп, жетіншісін қылышпен шапты. Тоғыз батырын қуып жетіп, тақымға басты Оғыздармен соғыстық Күлтегін Жетімек (Өгсіз) атқа мініп шауып, тоғыз ерін шанышты... Түргеш халқы жау болды. Күлтегінді шағын қолмен жібердік. Жойқын соғыс жасапты. Қара түргеш халқы сол жерде өлім тауыпты...
Осылай жалғаса береді. Қарап отырсаңыз, Күлтегін батыр 47 жасқа жетіп, қаза тапқанша соғыссыз өткен жылы болмапты. Соның бәрінде ол жау қолына жасындай тиіп, түрік қолын жеңіске жеткізіп отырыпты.
Әкесі Құтылығ (Елтеріс) қаған Екінші Шығыс Түрік қағанатының іргесін қалап, шаңырағын көтерсе, артында қалған екі баласы: үлкені Білге қағаны ел бастап, кішісі Күлтегіні қол бастап, сол қағанаттың айбынын асырып, мерейін тасытыпты. Ағайынды екі ұлан ақыл қосып бірге қимылдап, елінің бірі алтын тұтқасына, бірі айбарлы асыл тірегіне айналыпты. Ажал алытн тұтқасына, бірі айбарлы асыл тірегіне айналыпты. Ажал жетіп, сол асыл тірек құлағанда Ұлы Дала күңіреніп, төрткүл дүниеден түгел елшілер келіп, Күлтегін рухына тағзым етіпті. Басына ел тарихын жазып, алып ескерткіш орнатыпты. Сол ескерткіштің ғылыми көшірмесі бұл күнде тәуелсіз еліміздің астанасында, Еуразия ұлттық университеті бас ғимаратының төрінде тұр. Батыр бабаның бақытты ұрпағы күн сайын ескерткіш қасына келіп, ұлы Ерлікке тағзым етеді, ата рухына адалдықтарын білдіреді. [2]
ӨЗ ОЙЫМНАН ҚҰРАП ЖАЗДЫМ.
Объяснение:
ДОСТАРДЫҢ АДАЛДЫҒЫ
Әділ мен Жандос бала кездерінен дос еді. Олар күнде бірге ойнайтын, сабақтарын орындайтын, кітап оқитын және бір-бірінің құпияларын айтып, сырласатын. Оларға бәрі бір-біріне адалдығына таң қалды. Бір күні бір данышпан олардың берік достар екеніне көзі жету үшін олардан сын алады. Данышпан Әділге: Ассалаумағалейкүм балам! Мен сен Жандоспен өте жақын дос деп естідім. Бірақ Жандос маған сенің кемшілігіңді айтты. Сен жалқау екенсің! -деп айтты. Бгны естіген Әділ данышпанға сенбеді. Себебі ол досының ол туралы өтірік айтпайтынын біледі. Ол ақсақалға: Уағалейкум ассалам ата! Сөзіңіздің не рас, не өтірік екенін білмеймін. Мен білсем менің досым мен туралы бұлай ешқашан айтпайды. Мен оны жақсы білемін! Өзінен барып сұрасам қарсы болмайсыз ба?
Ақсақал: Әрине балам, айтқаның жөн. Досыңнан сұрап көр!
Данышпан одан кейін Жандосқа барып Әділдің ол туралы жаман пікір айтқанын айтады. Жандос та атаға сенбей, екі дос бір-бірінен болған жайтты сұрайды. Ол екеуі де ақсақалдың айласын біліп қояды. Ақсақал оларға сынақтан өткенін айтады.