«Ортеке» күйі арқылы ойналатын қуыршақ ойыны ерте замандарда балаларға домбыра үйретіп, олардың өнерлі болып өсуіне де зор үлес қосқан. Балалардың неге қызықса соны тез үйреніп алатын қасиетін жақсы білген бабаларымыз жаңағыдай қуыршағы арқылы балаларды қызықтырып отырған.
Белгілі зерттеуші, ғалым А.Жұбанов 1935 жылы «Казахстанская правда» газетіне мақала жариялап, «Ортеке» қуыршақ биі туралы деректер келтірген. Онда: "Ойын кезінде қуыршақ секіріп, бірде орғып, әртүрлі бұрылыстар жасайды. Кейбір кезде домбырашылар оған жылқының, еркек пен әйелдің бейнелерін қосатын болған. Олар әуеннің ырғағымен билейді. Шебер орындаушы домбырада күй тартып, жоғарыда атап өткен бейнелерді түрлі қимылдарға келтіріп, бірде секіртіп, бірде жүгірткен. Яғни, секірген теке қимылдарын жасай білген", - деп жазған.
Ортеке қуыршағы әртүрлі көлемде болады. Ол негізінен жасаушының ойлау ерекшелігі мен шертушінің шеберлігіне байланысты. Күйші Абдулхамит Райымбергенов: «Бұрынғы мезетте үш ортекені – «Ата ортеке», «Әке ортеке», «Бала ортекені» ойнатқан. Бір адам ең көп дегенде төрт ортекені саусағына ілінген жіптер арқылы басқарып, күй ырғағына билете алады», – дейді. Ал атақты күйші Мұрат Өскенбаев «Сегіз лақ» күйін тартқан кезде сегіз текені тұғырға орнатпай-ақ жерге қойып ойнатқан деседі.
Ел ішінде осы «Ортеке» қуыршақ күйінің шығуы туралы түрлі аңыздар бар. Солардың ішінде бір-біріне қарама-қайшы келетін екі нұсқасына тоқталуды жөн көрдік. Екі аңыздың да астарында ұлтымыздың табиғатқа деген сүйіспеншілігі мен өзара түсіністігі жатыр.
"Бала - көңілдің гүлі, көздің нұры" демекші,әрине,бала - өмірдің тәттісі,болашақ азамат.Оның келешекте сыйлы да ұнамды азамат болуына кішкене кезінде алған тәрбиесі үлкен рөл атқарады деп ойлаймын."Жақсы бала жеткізеді мұратқа,жаман бала қалдырар ұятқа" дегендей,жалпы жақсы бала қандай болуы керек?Оның бойында қандай қасиеттер болады?Француз ағартушысы Жан-Жак Руссо «Бала туғанда ақ қағаздай тап-таза болады,оның үстіне шимайды қалай салсаң, қағаз бетіне солай түседі, бала тәрбиесі де солай сияқты, өзің қалай тәрбиелесең ол солай тәрбиеленеді» деп атап өткендей,жақсы бала ең біріншеден ата-анасының берген тәлім-тәрбиесін бойына сіңіре алаған болуы керек.Жақсы бала айналасындағыларға игі ниетпен қол ұшын соза алса,нұр үстіне нұр болады.Әр нәрсеге қызығушылықпен қарауы,талапшыл,әдепті,санасы мен жүрегінде ақ ниеті,іс-әрекетінде ұқыптылық,жауапкершілік болуы керек деп білемін.Жақсы бала айналасындағыларға игі ниетпен қол ұшын соза алса,нұр үстіне нұр болады.Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев:"Болашақ - білімді жастардың қолында" деп атап өтті.Бұл дегеніміз кешегі кішкентай жүрегінде мейрімі бар бала ертең сол мейрімін еліне,жеріне жұмсай алуы елдің дамуына зор әсер етеді дегенді білдіреді.Ал бұлай елі үшін еңбек сіңіру тек жақсы балалардың ғана қолынан келеді деп білемін.
«Ортеке» күйі арқылы ойналатын қуыршақ ойыны ерте замандарда балаларға домбыра үйретіп, олардың өнерлі болып өсуіне де зор үлес қосқан. Балалардың неге қызықса соны тез үйреніп алатын қасиетін жақсы білген бабаларымыз жаңағыдай қуыршағы арқылы балаларды қызықтырып отырған.
Белгілі зерттеуші, ғалым А.Жұбанов 1935 жылы «Казахстанская правда» газетіне мақала жариялап, «Ортеке» қуыршақ биі туралы деректер келтірген. Онда: "Ойын кезінде қуыршақ секіріп, бірде орғып, әртүрлі бұрылыстар жасайды. Кейбір кезде домбырашылар оған жылқының, еркек пен әйелдің бейнелерін қосатын болған. Олар әуеннің ырғағымен билейді. Шебер орындаушы домбырада күй тартып, жоғарыда атап өткен бейнелерді түрлі қимылдарға келтіріп, бірде секіртіп, бірде жүгірткен. Яғни, секірген теке қимылдарын жасай білген", - деп жазған.
Ортеке қуыршағы әртүрлі көлемде болады. Ол негізінен жасаушының ойлау ерекшелігі мен шертушінің шеберлігіне байланысты. Күйші Абдулхамит Райымбергенов: «Бұрынғы мезетте үш ортекені – «Ата ортеке», «Әке ортеке», «Бала ортекені» ойнатқан. Бір адам ең көп дегенде төрт ортекені саусағына ілінген жіптер арқылы басқарып, күй ырғағына билете алады», – дейді. Ал атақты күйші Мұрат Өскенбаев «Сегіз лақ» күйін тартқан кезде сегіз текені тұғырға орнатпай-ақ жерге қойып ойнатқан деседі.
Ел ішінде осы «Ортеке» қуыршақ күйінің шығуы туралы түрлі аңыздар бар. Солардың ішінде бір-біріне қарама-қайшы келетін екі нұсқасына тоқталуды жөн көрдік. Екі аңыздың да астарында ұлтымыздың табиғатқа деген сүйіспеншілігі мен өзара түсіністігі жатыр.
Жақсы бала жеткізеді мұратқа.
"Бала - көңілдің гүлі, көздің нұры" демекші,әрине,бала - өмірдің тәттісі,болашақ азамат.Оның келешекте сыйлы да ұнамды азамат болуына кішкене кезінде алған тәрбиесі үлкен рөл атқарады деп ойлаймын."Жақсы бала жеткізеді мұратқа,жаман бала қалдырар ұятқа" дегендей,жалпы жақсы бала қандай болуы керек?Оның бойында қандай қасиеттер болады?Француз ағартушысы Жан-Жак Руссо «Бала туғанда ақ қағаздай тап-таза болады,оның үстіне шимайды қалай салсаң, қағаз бетіне солай түседі, бала тәрбиесі де солай сияқты, өзің қалай тәрбиелесең ол солай тәрбиеленеді» деп атап өткендей,жақсы бала ең біріншеден ата-анасының берген тәлім-тәрбиесін бойына сіңіре алаған болуы керек.Жақсы бала айналасындағыларға игі ниетпен қол ұшын соза алса,нұр үстіне нұр болады.Әр нәрсеге қызығушылықпен қарауы,талапшыл,әдепті,санасы мен жүрегінде ақ ниеті,іс-әрекетінде ұқыптылық,жауапкершілік болуы керек деп білемін.Жақсы бала айналасындағыларға игі ниетпен қол ұшын соза алса,нұр үстіне нұр болады.Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев:"Болашақ - білімді жастардың қолында" деп атап өтті.Бұл дегеніміз кешегі кішкентай жүрегінде мейрімі бар бала ертең сол мейрімін еліне,жеріне жұмсай алуы елдің дамуына зор әсер етеді дегенді білдіреді.Ал бұлай елі үшін еңбек сіңіру тек жақсы балалардың ғана қолынан келеді деп білемін.