4. Өлеңді көшіріп жаз. зеңгір
Барқыт тау, жасыл дала, зеңгір аспан,
Күміс көл, ерке өзен алып қашқан.
Құмартып келем саған бала жастан,
өңірбет
Дариға, жер бар ма екен сенен асқан?!
Қасым Аманжолов,
• Сөздерге сұрақ қойып, морфологиялық талдау жаса. Ол үшін
өңірбеттегі морфологиялық талдау үлгісін басшылыққа ал.4сынып
Жер жайлы 25 қызықты мәлімет Негізінде, 1 тәулікте 24 сағат емес. Жер өз осін айналу үшін 23 сағат, 56 минут және 4 секунд қажет. Күн сайын ғаламшарда шамамен 200 мың адам дүниеге келеді. Тұзды су – барлық судың 97 пайызын құрайды. Әлемде тек 3% су ғана ішуге жарамды. Жердің бүкіл тарихында 106 миллиардқа жуық адам өмір сүрген. Планетамыздың жасы 4,54 миллирад жылды құрайды. Әрбір секунд сайын әлемде 2 адам өледі. Әлемдегі мұхиттардың 95 пайызы зерттелмеген. Күн сайын 8,6 миллион найзағай соққысы орын алады. Планетамыздағы ең құрғақ жер – Құрғақ алқаптар (Мак-Мердо). Бұл шөл далада екі миллион жыл бойы жаңбыр жауған жоқ. Жердің ядросының температурасы, Күннің температурасымен тең. Ол 5500 градус Цельсийді құрайды. Жер бетіндегі алтынның 99 пайызы оның ядросында орналасқан. Ғаламшардағы жанартаудың 90 пайызы судың астында. Тынық мұхитының көлемі жалпы Жер аумағынан үлкен. Эверест тауы планетаның ең биік нүктесі, ал Мариан шұңғымасы ең терең нүктесі болып саналады. Ай – Жердің жалғыз серігі. Қытайдағы ауаның ластануы соншалықты, оны тіпті ғарыштан да көруге болады. Антарктидадағы мұздар – Атлант мұхитындағы судың мөлшерімен бірдей. Жылына 100 миллион акула өлтіріледі. Ең жоғары температура 1922 жылы 57,8 ° С құрады. Жыл сайын континенттер 2 сантиметрге жылжып отыр. 300 жылдан кейін барлық жануарлардың 75% астамы жоғалып кетуі мүмкін. Ғаламшардың барлық адамдарының жартысынан көбі, қарды өз көзімен көрмеген. Адамдар тыныс алатын ауаның 80% – ы азот және тек 20% -ы ғана оттегі. Бойы ең жоғары халық нидерланддықтар, ал ең кішкентайы жапондықтар деген тұжырым бар. Жердің Күнді айналатын жылдамдығы – 107,826 км/сағ.
Жердің салмағы 66 000 000 000 000 000 000 000 00 кг.
Күн жүйесіндегі бізден басқа барлық планеталардың атауы ежелгі антика дәуіріндегі құдайлардың құрметіне қойылған.
Жер Күн жүйесіндегі ең тығыз қабат. Оның тығыздығы – 5,515г/см3.
Жер шеңбер тәрізді емес. Ол сопақша келген.
Жер бетінің 72 пайызын су алып жатыр.
Жер бірнеше қабаттардан тұрады: атмосфера, литосфера, гидросфера және бәрін біріктіруші – биосфера.
Жердің атмосферасы 78 % азоттан, 21% кислородтан және 1% басқа газдардан тұрады. Бұл қабаттар жерді түрлі радиактивті қауіптен құтқарады. Жердің жоғары қабатын күніне 100 тонна тартатын түрлі метероиттер жанап өтеді.
Жердің литосферасы қабаты үнемі қозғалыста болады. Соның қозғалыс әсерінен түрлі қақтығыс кезінде жердің тектоникалық плиталары ажырап, жел сілкінісі орын алады.
Жер бетіндегі ең үлкен мұхит – Тынық мұхиты. Оның аумағы жер бетіндегі құрлықтан да үлкен. 169 100 000 км. Тіпті қалған үш мұхит осы мұхиттың көлеміне сиып кете алады.