4-тапсырма. Берілген мәліметтер бойынша көне түркі жазба ескерткіштерін тұңғыш зерттеуші ғалым ретінде рөлге бөлініп, күрделі-құрама атауларды байланыстырып, сұхбат құрыңдар. • Дания елінің ғалымы В. Томсен. • Түрколог В.В. Радлов. Түрколог С.Е. Малов. • Швед офицері Ф.И. Страленберг. Орыс ғалымы Н.М. Ядринцев. • Түрколог, әдебиеттанушы М. Жолдасбеков, түрколог Қ. Сартқо- жаұлы. • Орхон-Енисей жазба ескерткіштерінің табылған жерлері. • Ежелгі дәуір әдебиетіне жататын ескерткіштер, шығармалар. • Көне түркі әдебиеті. • Орхон жырларының негізгі ойы. • Құлпытастағы жазулар. • Күлтегін жырының батырлар жырына ұқсастығы. • Ескерткіштерде суреттелетін, баяндалатын оқиғалар. Эссе жазындар дейды керек
«Туғанда дүние есігін ашады өлең» деп кемеңгер ақынымыз Абай айтқандай, дүниеге әндетіп, өлеңдетіп жаңа келген жас нәрестеге жақсы күтім жасап, дұрыс тәрбие беріп өсіру әрбір ата-ананың азаматтық борышы.
Алайда бала тәрбиесіне жас күнінен жөнді мән бермей, кейін баласы ержеткен соң опық жеп жүрген ата- аналар аз емес. Сәбиге тән бір нәрсе естігені мен көргенін есте сақтағыш, тез қабылдағыш, мейлінше сенгіш еліктегіш барынша таза, адал көңілді білуге, тануға құмар келеді. Сонымен қатар қаталдықты, өрескелдікті, қайырымсыздықты, тағы басқа жағымсыз жайттарды баланың жаны жаратпайды. Неғұрлым жылы сөйлеп, көңілін аулауды жақсы көретіндігі де осы қасиетке байланысты. Баланың жас кезінде әр нәрсені білгісі келіп, ата- анасын көп мазалайтыны белгілі. Ондайда бала сұрағына дұрыс жауап бермей, баланың бетін қайтарып тастайтын ата -аналарда кездеседі. Ол баланың білуге деген құмарлығына нұқсан келтіреді екен. Үнемі балаға зекіп ұрысу, бұйыра сөйлеу бала мінезіне теріс ықпал етіп, дөрекілікке жетелейтін бірден -бір жол екендігін ескерген жөн. Кейбір отбасындағы балалардың мінезі бір- біріне ұқсамайды. Оларға берілетін тәрбие бірдей. Алайда бала мінезіндегі ерекшеліктердің себебі, әдетте тұңғыш балаға ерекше күтім жасалынып, көбірек көңіл бөлінеді, оның әрбір қимылы, сөйлеген сөзі, іс-әрекеті ескерусіз қалмайды. Сондықтан ересектердің ілтипатына, мейіріміне бөленіп, әр нәрсеге көбірек араласқандықтан көңіл- күйі сергек, мінезі ашық, белсенді, жігерлі көрінеді. Ал көп сөйлемейтін тұйық жуас мінез бұдан гөрі көңіл аз бөлінгендіктен, көбінесе өзімен-өзі болып, ескерусіз өскен сәбиге тән.
Әркімнен табыла бермейтін жақсы қасиеттердің бірі – кішіпейілділік пен әдептілік «Әдепті бала арлы бала, әдепсіз бала сорлы бала» деген мақалдың өзі де бала тәрбиесіне ерекше көңіл бөлу қажеттігінен туып отыр. Ересек адамдар көбінесе сәбидің ісіне балалықтың әсері деп қарайды да, оның кейіннен әдетке айналатындығына онша мән бермейді. Мысалы: бала мақтағанды жаратады деп орынды-орынсыз мақтай берсе, ол кішіпейілділіктен жұрдай, мақтаншақ, даңғой болып өседі. Бала бойындағы жаман-жақсы қасиеттердің бәрінде бір жақтан тауып алмайды, ол көбінесе от басында көргенін қайталайды. «Әкеге қарап ұл өсер, шешеге қарап қыз өсер» деген халық даналығының бәрі де тәжірибеден өмірден алынған. Бала ата-ана өскен ортаға қарап өседі, үлкендердің үлгі өнегесіне қарап тәлім тәрбие алады. Сонымен менім айтпағым, әркім өз үйінде қалай баласын тәрбиелесе, бала сол тәрбиеге қарай бағыт алады. Айтарым балаларыңызға қолдан келгенше жақсы тәрбие беруге ұмтылыңыздар дегім келеді.
«Туғанда дүние есігін ашады өлең» деп кемеңгер ақынымыз Абай айтқандай, дүниеге әндетіп, өлеңдетіп жаңа келген жас нәрестеге жақсы күтім жасап, дұрыс тәрбие беріп өсіру әрбір ата-ананың азаматтық борышы.
Алайда бала тәрбиесіне жас күнінен жөнді мән бермей, кейін баласы ержеткен соң опық жеп жүрген ата- аналар аз емес. Сәбиге тән бір нәрсе естігені мен көргенін есте сақтағыш, тез қабылдағыш, мейлінше сенгіш еліктегіш барынша таза, адал көңілді білуге, тануға құмар келеді. Сонымен қатар қаталдықты, өрескелдікті, қайырымсыздықты, тағы басқа жағымсыз жайттарды баланың жаны жаратпайды. Неғұрлым жылы сөйлеп, көңілін аулауды жақсы көретіндігі де осы қасиетке байланысты. Баланың жас кезінде әр нәрсені білгісі келіп, ата- анасын көп мазалайтыны белгілі. Ондайда бала сұрағына дұрыс жауап бермей, баланың бетін қайтарып тастайтын ата -аналарда кездеседі. Ол баланың білуге деген құмарлығына нұқсан келтіреді екен. Үнемі балаға зекіп ұрысу, бұйыра сөйлеу бала мінезіне теріс ықпал етіп, дөрекілікке жетелейтін бірден -бір жол екендігін ескерген жөн. Кейбір отбасындағы балалардың мінезі бір- біріне ұқсамайды. Оларға берілетін тәрбие бірдей. Алайда бала мінезіндегі ерекшеліктердің себебі, әдетте тұңғыш балаға ерекше күтім жасалынып, көбірек көңіл бөлінеді, оның әрбір қимылы, сөйлеген сөзі, іс-әрекеті ескерусіз қалмайды. Сондықтан ересектердің ілтипатына, мейіріміне бөленіп, әр нәрсеге көбірек араласқандықтан көңіл- күйі сергек, мінезі ашық, белсенді, жігерлі көрінеді. Ал көп сөйлемейтін тұйық жуас мінез бұдан гөрі көңіл аз бөлінгендіктен, көбінесе өзімен-өзі болып, ескерусіз өскен сәбиге тән.
Әркімнен табыла бермейтін жақсы қасиеттердің бірі – кішіпейілділік пен әдептілік «Әдепті бала арлы бала, әдепсіз бала сорлы бала» деген мақалдың өзі де бала тәрбиесіне ерекше көңіл бөлу қажеттігінен туып отыр. Ересек адамдар көбінесе сәбидің ісіне балалықтың әсері деп қарайды да, оның кейіннен әдетке айналатындығына онша мән бермейді. Мысалы: бала мақтағанды жаратады деп орынды-орынсыз мақтай берсе, ол кішіпейілділіктен жұрдай, мақтаншақ, даңғой болып өседі. Бала бойындағы жаман-жақсы қасиеттердің бәрінде бір жақтан тауып алмайды, ол көбінесе от басында көргенін қайталайды. «Әкеге қарап ұл өсер, шешеге қарап қыз өсер» деген халық даналығының бәрі де тәжірибеден өмірден алынған. Бала ата-ана өскен ортаға қарап өседі, үлкендердің үлгі өнегесіне қарап тәлім тәрбие алады. Сонымен менім айтпағым, әркім өз үйінде қалай баласын тәрбиелесе, бала сол тәрбиеге қарай бағыт алады. Айтарым балаларыңызға қолдан келгенше жақсы тәрбие беруге ұмтылыңыздар дегім келеді.
Объяснение: вот держи))
Ақ дастарқан - тура мағына, дастарқанның түсін білдіріп тұр
Ақ жол - ауыспалы мағына, сәтті сапар деген мағынада
Ақ қағаз - тура мағына, қағаздың түсін білдіріп тұр
Жақсы бала - тура мағына, баланың қандай екенін білдіріп тұр
Жақсы ниет - ауыспалы мағына, ізгі ой деген мағынада
Жақсы сөз - тура мағына, сөздің жақсы екенін білдіріп тұр
Жақсы жұмыс - тура мағына, жұмыстың қандай екенін білдіріп тұр
Қисық ағаш - тура мағына,ағаштың қисықтығын айтып тұр
Қисық тәрбие - ауыспалы мағына, дұрыс тәрбие берілмегенін айтып тұр
Қисық мінез - ауыспалы мағына, мінезінің шатақ екенін айтып тұр
Қисық тақтай - тура мағына, тақтайдың қисықтығын айтып тұр
Суық жел - тура мағына, желдің суық екенін білдіріп тұр
Суық су - тура мағына, судың суық екенін білдіріп тұр
Суық қол - ауыспалы мағына,жаман іс бітіргенін айтып тұр
Суық хабар - ауыспалы мағына, қаралы, жаман хабар деген мағынада айтылып тұр
Терең өзен - тура мағына, өзеңнің терең екенін білдіріп тұр
Терең ой - ауыспалы мағына, көп ойлайды деген мағынада айтылып тұр
Терең білім - ауыспалы мағына, көп білім деген мағынада айтылып тұр
Терең құдық - тура мағына, құдықтың терең екенін білдіріп тұр