Тауларда тіршілік ету ортасы әртүрлі болып келеді. Тау шыңдарында қоршаған ортаның температурасы төмен, ультракүлгін сәулесінің деңгейі жоғары болады. Климат өзгерген сайын ондағы флора мен фауна да өзгере түседі.
Жануарлардың көпшілігі төменгі биіктікте өмір сүреді, тек жануарлар дүниесінің ең төзімді өкілдері ғана тауларда кездеседі.
Сонымен, тауларда кездесетін жануарларға тоқтала кетсек:
1. Қоңыр аю – 5000 м биіктікке дейін кездеседі. Қоңыр аюлар қалың жүні мен тауға көтерілуіне бейімделуімен жоғары биіктікте кездеседі. Олар ақ аюлардан кейін жердегі ең ірі жыртқыш аң болып табылады және салмағы 750 кг дейін өседі. Қоңыр аюлар жидектермен, шөптермен, бұталармен, жаңғақтармен, жәндіктермен, сондай-ақ сүтқоректілермен қоректенеді.
2. Тибет түлкісі – бұл жануарлар тас астындағы індерінде өмір сүреді. Ұзындықтары 70 см, ал салмақтары 4 кг дейін жетеді. Жүндері қызғылт түсті келеді.
3. Гималай суыры бүкіл Гималай таулары мен Тибет үстіртін мекендейді. Бұл жануарлар топтасып, терең қазылған індерде тұрады. Жүндері қоңырқай түсті, басы мен кеудесінде сарғылт дақтары болады.
4. Жабайы қодастар – бұл ірі жабайы жануарлар. Олардың салмағы 1000 кг асады, ал ұзындығы 3 м дейін жетуі мүмкін. Жүндері қатты, әрі ұзын болып келеді. Сол себепті суықтан жақсы қорғайды. Олар көбіне тундрада 6000 м биіктікке дейінгі жерлерді мекендейді.
5. Тибет антилопасы – ұзындығы 65 см, ал салмағы 16 кг дейін жететін жабайы жануар. Көбіне Тибет үстіртін мекендейді. Альпі шалғындары мен далалары - бұл жануарлардың негізгі тіршілік ету ортасы. Кішігірім топтарда өмір сүреді, бұларға негізгі қауіп төндіретін жыртқыш – қасқыр.
Құстар - біздің досымыз, олар табиғаттағы керемет тіршілік иелері. Көк аспан құстардың мекені, аспанды құссыз елестету мүмкін емес. Олар тамаша әуендерімен айналаны әсем әнге бөлеп, адамдарға керемет көңіл – күй сыйлайды. Осындай кішкентай ғана тіршілік иелерінің адамға да біршама пайдасы бар. Олар бау - бақша, егістік жерлердегі жәндіктерді жеп табиғатқа пайдасын тигізеді екен. Сондықтан құстарды қорғау және егістікті бау - бақшалы жерлерге тарту үшін қолдан жасанды ұялар салу, ағаштарды көбірек егу керек. Сонда құстар біздің жерден алатын азық - түлік өнімдерімізді құрттардың құртуынан, жәндіктердің жеуінен құтқарады екен. Біздің күнделікті жеп отырған азық – түлігіміздің мол болуы – құстардың арқасында. Сондықтан қолымыздан келгенше құстарға оңтайлы жағдай жасап, күтім көрсетуіміз керек.
Құстардың бір бөлігі құзде ұшып кетпейді, сол жерде қыстап қалады.
Оларды қыстап қалатың құстар деп айтады.
Қыстап қалатың құстар:торғай, көгершін, қарға, көкшымшық, тоқылдақ ,т.б. жатады.
Күн суытып, жыл құстары жылы жаққа кеткен кезде қыстап қалатын құстарды қыстың аязынан қорғап, қолымыздан келгенше оларға ұя салып, жем шашып, қамқор болсақ, нұр үстіне нұр болар еді. Ойымды келесі өлең жолдарымен тәмамдасам деймін:
Тауларда қандай аңдар тіршілік етеді
Тауларда тіршілік ету ортасы әртүрлі болып келеді. Тау шыңдарында қоршаған ортаның температурасы төмен, ультракүлгін сәулесінің деңгейі жоғары болады. Климат өзгерген сайын ондағы флора мен фауна да өзгере түседі.
Жануарлардың көпшілігі төменгі биіктікте өмір сүреді, тек жануарлар дүниесінің ең төзімді өкілдері ғана тауларда кездеседі.
Сонымен, тауларда кездесетін жануарларға тоқтала кетсек:
1. Қоңыр аю – 5000 м биіктікке дейін кездеседі. Қоңыр аюлар қалың жүні мен тауға көтерілуіне бейімделуімен жоғары биіктікте кездеседі. Олар ақ аюлардан кейін жердегі ең ірі жыртқыш аң болып табылады және салмағы 750 кг дейін өседі. Қоңыр аюлар жидектермен, шөптермен, бұталармен, жаңғақтармен, жәндіктермен, сондай-ақ сүтқоректілермен қоректенеді.
2. Тибет түлкісі – бұл жануарлар тас астындағы індерінде өмір сүреді. Ұзындықтары 70 см, ал салмақтары 4 кг дейін жетеді. Жүндері қызғылт түсті келеді.
3. Гималай суыры бүкіл Гималай таулары мен Тибет үстіртін мекендейді. Бұл жануарлар топтасып, терең қазылған індерде тұрады. Жүндері қоңырқай түсті, басы мен кеудесінде сарғылт дақтары болады.
4. Жабайы қодастар – бұл ірі жабайы жануарлар. Олардың салмағы 1000 кг асады, ал ұзындығы 3 м дейін жетуі мүмкін. Жүндері қатты, әрі ұзын болып келеді. Сол себепті суықтан жақсы қорғайды. Олар көбіне тундрада 6000 м биіктікке дейінгі жерлерді мекендейді.
5. Тибет антилопасы – ұзындығы 65 см, ал салмағы 16 кг дейін жететін жабайы жануар. Көбіне Тибет үстіртін мекендейді. Альпі шалғындары мен далалары - бұл жануарлардың негізгі тіршілік ету ортасы. Кішігірім топтарда өмір сүреді, бұларға негізгі қауіп төндіретін жыртқыш – қасқыр.
Құстарға қамқорлық.
Құстар - біздің досымыз, олар табиғаттағы керемет тіршілік иелері. Көк аспан құстардың мекені, аспанды құссыз елестету мүмкін емес. Олар тамаша әуендерімен айналаны әсем әнге бөлеп, адамдарға керемет көңіл – күй сыйлайды. Осындай кішкентай ғана тіршілік иелерінің адамға да біршама пайдасы бар. Олар бау - бақша, егістік жерлердегі жәндіктерді жеп табиғатқа пайдасын тигізеді екен. Сондықтан құстарды қорғау және егістікті бау - бақшалы жерлерге тарту үшін қолдан жасанды ұялар салу, ағаштарды көбірек егу керек. Сонда құстар біздің жерден алатын азық - түлік өнімдерімізді құрттардың құртуынан, жәндіктердің жеуінен құтқарады екен. Біздің күнделікті жеп отырған азық – түлігіміздің мол болуы – құстардың арқасында. Сондықтан қолымыздан келгенше құстарға оңтайлы жағдай жасап, күтім көрсетуіміз керек.
Құстардың бір бөлігі құзде ұшып кетпейді, сол жерде қыстап қалады.
Оларды қыстап қалатың құстар деп айтады.
Қыстап қалатың құстар:торғай, көгершін, қарға, көкшымшық, тоқылдақ ,т.б. жатады.
Күн суытып, жыл құстары жылы жаққа кеткен кезде қыстап қалатын құстарды қыстың аязынан қорғап, қолымыздан келгенше оларға ұя салып, жем шашып, қамқор болсақ, нұр үстіне нұр болар еді. Ойымды келесі өлең жолдарымен тәмамдасам деймін:
Нан қоқымын шашпаңдар,
Жерде жатса баспаңдар,
Теріп алып қастерлеп,
Торғайларға тастаңдар!