4-тапсырма. Мәтінді оқы. Тақырып қой. Геологтердің тауды зерттеуін дәрігердің адам қарауымен салыстыруға
болады. Дәрігерлер адамның денсаулық күйін білу үшін сыртқы бейнесіне
көз жібереді, одан кейін тамырын ұстайды. Өкпенің демалысын, жүректің
соғуын тыңдайды. Кеудесін қағып көреді, ток жібереді, қанын алып қарайды.
Керек болған жағдайда хирургтер операция жасайды.
Геолог те алдымен таудың сыртқы құрылысына қарайды. Тастардың
бітісіне, жатысына назар аударады. Әр жерін шұқып, тырнап көреді. Ди-
намитпен қопарып, «тау кеудесін» тыңдайды. Дәрігерлердің қан алғаны
сияқты тау қойнынан белгілер алып, зерттейді. Сонан кейін керек болған
жерде жалаңдаған аспаптармен тауға «операция жасайды». Таудың қарнын
тесіп, ішін ақтарып, талдайды. Ақыры таудың тіршілігін толық анықтайды,
тәжірибе жүргізеді. Оның қазынасын тауып, халықтың керегіне жұмсайды,
Таудың сырын зерттеу — өнер. Оны білу үшін адам білікті, шығармашыл,
ақылды, оның тасын да сүйе алатындай мейірімді болуы керек...
А. Машанов
ЖАЗЫЛЫМ
5-тапсырма. Сөздіктің көмегімен мәтіндегі қою қаріппен жазылған
сөздердің мағынасын анықта. Мәтіннен есімдіктерді тауып жаз.
«Дене шынықтыру сабағында» тақырыбына диалог құрастыру.
Мұғалім: Сәлеметсіңдер ме, балалар!
Оқушылар: Сәлеметсіз бе, ағай!
Мұғалім: Түзел! Тік тұр! Бір мен екіге бөлініп, сана! Балалар келеп апатда мектебімізде «Салауатты өмір салты» апталығы өтеді. Апталық уақытында әрбір оқушы белсенді болып, өзі ұнататын спорт түрінен жарысқа қатыса алады.
Оқушылар: Мұғалім, қандай спорт түрлеріне жарыс ұйымдастырылады?
Мұғалім: Оннан аса спорт түрінен жарыс ұйымдастыруды жоспарлап отырмыз. Олар: футбол, баскетбол, волейбол, жүгіру, ұзындыққа секіру,үстел теннисі және т.б.
Оқушылар: Ал біз сыныбымызбен футболға жазылып, қатыссақ бола ма? Біз үнемі өзіміз команда болып ойнап жүрміз.
Мұғалім: Әрине, болады. Онда сендерді тізімге жазып кояйын.
Оқушылар: Рахмет, ағай!
Мұғалім: Басқа қатысам деушілер бар ма?
Қыздар: Ағай, біз волейбол ойнап көрейік, ал қалғандары бізге жанкүйер болсын? Бастысы жеңіс емес, қатысу. Өз бағымызды сынап көрейік. Оның үстіне денсаулығымызға да пайдасы тиер.
Мұғалім: Жақсы, қыздарды волейболға жазып қойдым. Осы апта соңына қарай қосымша ақпарат беріліп, жарыстың өткізілетін уақыты хабарланатын болады. Ал әзірге жаттығуларымызды жалғастырайық. Екі командаға бөлініп, тұра қалыңдар...