4-тапсырма. Мәтіннен деректі және дерексіз зат есімдерді тап. Осы зат есімдерді пайдаланып, сөйлем құра. Үлгі: баспалдақ деректі зат есім. «Астана Опера» театрында екі мәрмәр баспалдақ бар
Емен (лат. Quercus) – шамшаттар тұқымдасына жататын, жапырақ тастайтын не мәңгі жасыл ағаштар. Емен баяу (жиырма – сексен жылдай) өседі. Жарық сүйгіш ағаш. Он бес – алпыс жылда жеміс бере бастайды. Әрбір төрт – сегіз жыл сайын жаңғағы көбейе береді. Бес жүз – мың жыл және одан да көп уақыт (мысалы, Литвадағы Стелмужи табиғи саябағындағы еменнің жасы – екі мың жылға жуық) өсіп тұрады. Оның дүние жүзінде төрт жүз елудей (кейбір деректер бойынша алты жүздей) түрі кездеседі. Жайық өзенінің аңғарында емен орманы кездеседі. Алматы, Жамбыл, Түркістан облыстарында көгалдандыру мақсатымен егіледі. Қазақстанда сирек кездесетін бір түрі – кәдімгі емен бар. Оның биіктігі 40 – 50 м. Діңі бірнеше жуан бұтақтан тұрады, тілім-тілім болып жарылған, қоңыр сұр түсті қалың қабықпен қапталған. Жас өркені жапырақсыз, қызғылт-қоңыр болып келеді. Жапырағы ірі (ұзындығы 7 – 20 см-дей), дөңгелек, қою жасыл түсті. Реңсіз гүлдері дара жынысты, аталық гүлі сырға тәрізді, аналық гүлі жеке-жеке не екі – үштен бірігіп, гүл сабағына шоғырланған. Сәуір – мамырда гүлдеп, қыркүйек – қазан айларында жеміс береді. Тұқымы – жаңғақ. Жаңғағынан мал азығы және кофе қо дайындалады. Емен қабығының құрамы илік зат – танинге бай, олар медицинада, тері өнеркәсібінде қолданылады. Сүрегі қатты әрі берік, аса бағалы құрылыс материалы ретінде өнеркәсіпте (мысалы, кеме, вагон, жиһаз жасау, т.б.) пайдаланылады.
12 сәуір – ғарышкерлер Күні. Қазақтар үшін бұл ерекше мереке. Себебі бірінші ғарышкер Юрий Гагарин қазақ жерінен ұшты. Байқоңыр ғарыш алаңы кемелерінің орталығы болды. Қазақ жері өзінің мемлекеттік марапат және жоғары атақ иегері атанған, ғарыш батырларымен мақтан етеді. Олар: Талгат Мусабаев, 15 марапат және Халық қаһарманы атағын иеленген, Қазақстан ұшқыш ғарышкері, Токтар Аубакиров - Қазақстан Халық қаһарманы, Кеңес Одағының батыры, Айдын Аимбетов - қазақ ғарышкері, бірінші рет ғарышқа ұшқан Қазақстан Республикасының азаматы, 545-ші әлем ғарышкері. Қазақстанның Халық қаһарманы, Қазақстан ӘАҚ полковнигі. Ғарышкерлер Күні – еліміздің керемет мерекесі. Себебі ғарыш стратегиялық маңызды зерттеу нысаны болып саналады», -деп жоғары сынып Кеңес мүшелері 8-10 сыныптарда өткізілген, 5-минуттіктерде әңгімеледі.
Емен (лат. Quercus) – шамшаттар тұқымдасына жататын, жапырақ тастайтын не мәңгі жасыл ағаштар. Емен баяу (жиырма – сексен жылдай) өседі. Жарық сүйгіш ағаш. Он бес – алпыс жылда жеміс бере бастайды. Әрбір төрт – сегіз жыл сайын жаңғағы көбейе береді. Бес жүз – мың жыл және одан да көп уақыт (мысалы, Литвадағы Стелмужи табиғи саябағындағы еменнің жасы – екі мың жылға жуық) өсіп тұрады. Оның дүние жүзінде төрт жүз елудей (кейбір деректер бойынша алты жүздей) түрі кездеседі. Жайық өзенінің аңғарында емен орманы кездеседі. Алматы, Жамбыл, Түркістан облыстарында көгалдандыру мақсатымен егіледі. Қазақстанда сирек кездесетін бір түрі – кәдімгі емен бар. Оның биіктігі 40 – 50 м. Діңі бірнеше жуан бұтақтан тұрады, тілім-тілім болып жарылған, қоңыр сұр түсті қалың қабықпен қапталған. Жас өркені жапырақсыз, қызғылт-қоңыр болып келеді. Жапырағы ірі (ұзындығы 7 – 20 см-дей), дөңгелек, қою жасыл түсті. Реңсіз гүлдері дара жынысты, аталық гүлі сырға тәрізді, аналық гүлі жеке-жеке не екі – үштен бірігіп, гүл сабағына шоғырланған. Сәуір – мамырда гүлдеп, қыркүйек – қазан айларында жеміс береді. Тұқымы – жаңғақ. Жаңғағынан мал азығы және кофе қо дайындалады. Емен қабығының құрамы илік зат – танинге бай, олар медицинада, тері өнеркәсібінде қолданылады. Сүрегі қатты әрі берік, аса бағалы құрылыс материалы ретінде өнеркәсіпте (мысалы, кеме, вагон, жиһаз жасау, т.б.) пайдаланылады.
12 сәуір – ғарышкерлер Күні. Қазақтар үшін бұл ерекше мереке. Себебі бірінші ғарышкер Юрий Гагарин қазақ жерінен ұшты. Байқоңыр ғарыш алаңы кемелерінің орталығы болды. Қазақ жері өзінің мемлекеттік марапат және жоғары атақ иегері атанған, ғарыш батырларымен мақтан етеді. Олар: Талгат Мусабаев, 15 марапат және Халық қаһарманы атағын иеленген, Қазақстан ұшқыш ғарышкері, Токтар Аубакиров - Қазақстан Халық қаһарманы, Кеңес Одағының батыры, Айдын Аимбетов - қазақ ғарышкері, бірінші рет ғарышқа ұшқан Қазақстан Республикасының азаматы, 545-ші әлем ғарышкері. Қазақстанның Халық қаһарманы, Қазақстан ӘАҚ полковнигі. Ғарышкерлер Күні – еліміздің керемет мерекесі. Себебі ғарыш стратегиялық маңызды зерттеу нысаны болып саналады», -деп жоғары сынып Кеңес мүшелері 8-10 сыныптарда өткізілген, 5-минуттіктерде әңгімеледі.
Объяснение: