40. Мәтінді мұқият тыңа. Әке-шешем қойшы болды. Айдалада - ақ боз үй. Айнала- отар малды шеген күдыктан суарады. Бір отарда мына ның бәрі – бұйра-бүйра кум. Сексеуіл, жусанды дала. Бір жуық қой бар. Құдықтың басындағы айналмалы ағаш шығыр* арқылы түйеге арқан байлап, қауға* тартамын. Бір кауғаға 30 литрдей су сыяды. Әкем кауғадағы суды агаш науаға құйып тұрады. Мың қойды суару үшін қанша рет қауға тарту керек?1 Әр қой кемінде бір литрге жуық су ішеді. Қанша қауға тартқанымды санап отырамын. Жүзге дейінгі санды кауға тартып жүріп үйрендім. Көлен Әмірбек • Мәтін бойынша пікір білдіруге бағытталған сұрақтар құрастыр. Сұрақтарға жауап беріп көр. Сурақ күрастыруда «Қалай ойлайсың? «Сенің ойынша, ...», «Неліктен?», «Не себепті?» сұрақтары мен тір хестерді пайдалан. • Огімедегі бала санауды қалай үйренді? Оның әке-шешесі кім? • Мәтіннен күрделі сөздері бар сөйлемдерді теріп жаз. Күрделі сөз- дерлік астын сыз.
Ежелгi түркiлердiң арғы ата-тегi саналатын сақтардың батырлық жырлары арасындағы мазмұн, түр, стиль бiрлiгi көркемдiк дәстүр жалғастығы тұрғысынан ғыл. негiзде дәлелдендi. Сол себептi б.з.б. дәуiрлерде шығарылған «Алып Ер Тоңға”, «Шу” батыр, «Атилла”, «Көк бөрi” және «Ергенеқон” дастандары бүгiнгi Қ. ә-нiң қайнар-бастаулары болып табылады. Сондай-ақ аталған қаһармандық дастандар өзiнен кейiнгi тарихи кезеңдердегi — Түрiк қағандығы тұсындағы (8 ғ.) әдеби жәдiгерлердiң («Күлтегiн”, «Тоныкөк”, «Бiлге қаған” жырлары) жазылуына үлгi-өнеге, негiз болды. Түрiк қағандығы тұсындағы жазба әдебиет өзiнен бұрынғы сақтар мен ғұндардың ауыз әдебиетi үлгiлерiмен генезистiк, типол., дәстүрлiк үндестiкте дамыды.
Түрiк қағандығы дәуiрiнде шығарылған ерлiк эпосының бiрi — «Қорқыт ата кiтабы”. Ал, бұдан кейiнгi Қарахан мемлекетi тұсындағы немесе ислам дәуiрi (10 — 12 ғ.) деп аталатын тарихи кезеңдегi түркi халықтарының қоғамдық-мәдени даму тарихындағы Қайта өркендеу — Ренессанс дәуiрi деуге болады. Бүкiл түркi қауымын әлемге танытқан Әбу Наср әл-Фараби, Әбу Әли ибн Сина, Әбу Райхан әл-Бируни, Махмұт Қашқари, Жүсiп Баласағұни, Ахмед Иүгiнеки, Қожа Ахмет Иасауи, Сүлеймен Бақырғани, т.б. осы Қайта өркендеу дәуiрiнде тарих сахнасына шықты. Олар өзерiнiң ғыл. және көркем туындыларында гуманистiк идеяларды, адамгершiлiк пен қайырымдылықты, т.б. iзгi қасиеттердi көтердi. Бұған әл-Фарабидiң «Риторика”, «Поэзия өнерi туралы”, ибн-Синаның «Даныш-намесi” («Бiлiм кiтабы”), әл-Бирунидiң «Хикметтерi” («Даналық сөздерi”), Махмұт Қашқаридiң «Диуани лұғат ат-түрiк” («Түркi сөздерiнiң жинағы”), Баласағұнидiң «Құтты бiлiгi”, Иасауидiң «Диуани хикметi” («Ақыл кiтабы”), Бақырғанидың «Бақырғани кiтабы”, т.б. толық дәлел бола алады.