5. Мәтінді оқып, аннотация жаз.
Көшпелі тұрмыспен күнелткен қазақтың тайпа-рулары
байлыққа бас ұрмай, құқықтық жүйені мойындады. Оны
танып-білуде, қабылдауларында өз ерекшеліктері болды. Кең
дала, еркін өмір, қоршаған табиғат – бейбіт өмір сүрудің басты
тұтқасы тәртіптілікті сақтау, құқықтық тәлім-тәрбиені үздіксіз
жүргізу деп ұққан олар мұны отбасынан, жеке адамнан бастап,
бүкіл қоғам болып қолдап, қуаттады. Адам және қоғам, әлем,
олардың арақатынасын ақылмен түсіне алды, адам өмірі мен
мәні тек бейбіт өмір сүруде, сіз-біздікте жатқанын ұқты.
Қазақ құқығы оның басты саласы адам құқығы мен
бостандығы аясында, өзіндік теңдік, өзін-өзі басқару
негізінен (азаматтық қоғам) бастау алып дамыды. Оны ел
ішінен шыққан дуалы ауыз би-шешендер жүргізіп отырды.
Қазақтың тұңғыш зерттеушісі Ш. Уәлиханов: «Би атағын
беру қазақта халық тарапынан бір сайлау арқылы немесе
халықты билеп отырған үкімет тарапынан бекіту арқылы
болған емес, тек сот ғұрыптарына әбден жетік, сонымен қатар
тілге шешен қазақтар ғана бұл құрметті атаққа өз бетімен ие
болып отырған. Мұндай би атағын алу үшін би болам деген
қазақ өзінің заң ісіне жетіктігі және шешендік қабілеті
бар екендігін халық алдында сан рет көрсетуге тиіс болған.
Ондай адамдардың атағы бүкіл қазақ даласына тез жайылып,
олардың аты жұрттың бәріне мәлім болып отырған. Сонымен,
бұл би деген атақ билік айтуға және төрелік сөз сөйлеуге
патент сияқты нәрсеге айналған». Ғалымның бұл ойлары
қазіргі таңда да өзіндік мәнін жоғалтқан жоқ.
Белгілі ғалым, академик Салық Зиманов: «Бір кездегі
ежелгі қазақ даласындағы ұрпақтар мұрасы болып табылатын
заңдылық пен әділ соттың «алтын ғасыры» қайтадан біздің
тарихымыздың алтын бетіне айналуда және болашақта жалпы
өркениеттік мұрасына да айналар деген үміт бар», – дейді.
Осенние каникулы длятся всего неделю.Не успеваешь толком отдохнуть, как уже пора в школу.
Обычно я провожу осенние каникулы дома. Погода уже холодная и дождливая, поэтому на улице не особенно погуляешь. Дома я читаю книги, или роюсь в Интернете. Если выглядывает солнышко, я выхожу во двор. По вечерам мы играем с папой в шашки, нарды и другие настольные игры.
Иногда, когда погода позволяет, родители едут в лес за грибами. И меня, конечно, тоже берут с собой. Поэтому при слове «осенние каникулы» я первым делом вспоминаю мокрый лес и грибы.
Еще на осенних каникулах мы ездим к бабушке. Я остаюсь у нее на несколько дней. К моему приезду бабушка обычно берет билеты в цирк или на детский спектакль, и мы с ней ходим смотреть представление.
Чтобы мы на каникулах не скучали, наш классный руководитель тоже организовывает какой-нибудь культурный поход, например, в музей или на выставку. Так что те осенние каникулы я провел очень хорошо.
Мен күзгі демалыстарын жақсы көремін.Бірақ бір ғана өкініштісі,демалыс қысқа.Күздің демалыстары небәрі бір апта.Демалып үлгермейтін сияқтысын.
Әншейін мен күзгі демалыста үйде боламын.Ауарайы суық және жауынды,сол
себептен көшеде жүре алмайсын.Үйде мен кітап оқып немесе ғаламторда отырамын.
Күн қылтиса мен аулаға шығамын. Кешке жакын біз әкеуміз екеуміз дойбы,нарды және әр-түрлі ойындарды ойнаймыз.
Анда-санда ауа райы ашық болғанда, ата-анам саңырауқұлақ теруге орманға барады. Әрине, мені де алып барады.Сол себептен "күзгі демалыс"сөзінен мен саңырауқұлақтар
жинағанымды еске аламын.
Тағы күзгі демалыстарында біз әжеге бараиынбыз.
Мен бірнеше күнге сонда қаламын. Менің барғанда әже циркқа билет алады немесе балалар қойылымына апаратын.
Біз демалысты қызық өткізсін деп, сынып жетекшіміз де мұражайға немесе көрмеге апарады.Мен күзгі демалысты жақсы өткіздім.
Тест жауаптары.
1. Синонимнің анықтамасын белгілеңіз.
E) Айтылуы әр түрлі, мағынасы ұқсас сөздер.
2. Қазақ әліпбиіндегі әріптер санын анықтаңыз.
C) 42.
3. Тек қатаң дауыссыз дыбыстары бар сөз қатарын белгілеңіз.
C) Қатық, тас, көк.
4. Барыс септігінде тұрған туынды зат есімді белгілеңіз.
B) Бишіге, оқушыға.
5. Тұрлаулы сөйлем мүшелерін көрсетіңіз.
A) Бастауыш, баяндауыш.
6. Мемлекеттік туымыздың авторы кім екенін көрсетіңіз.
E) Ш.Ниязбеков.
7. Түбірлес сөздер бар сөйлемді анықтаңыз.
A) Биші керемет би биледі.
8. Көп нүктенің орнына тиісті жалғауды қойыңыз.
Әмина әже немерелері... орманға келді.
E) -мен.
9. «Түп-түзу ...» сөз тіркесіне сәйкес келетін сөзді табыңыз.
B) Қайың.
10. Ортақ етісті анықтаңыз.
C) Сөйлесті.
11. Мезгіл үстеу нені білдіретінін анықтаңыз.
D) Іс-әрекеттің жалпы мерзімін, уақытын білдіреді.
12. Сұраулық шылауы бар сөйлемді анықтаңыз.
A) Бүгін тойға келмегендер бар ма?
13. Одағай сөйлем соңында келсе, алдына қандай тыныс белгісі
қойылатынын көрсетіңіз.
A) Үтір.
14. Сөйлемдегі тұрлаусыз мүшені белгілеңіз.
Гүлден ерте тұрды.
A) Пысықтауыш.
15. Шартты бағыныңқылы cабақтас құрмалас сөйлемнің жасалу жолын
көрсетіңіз.
B) -са, -се.
16. Төл сөзге қажетті тыныс белгісін табыңыз.
«Көп сөз айтудың қажеті жоқ», деді бауыры.
A) Дефис.
17. Фразеологиялық тіркестің мағынасын белгілеңіз.
Иман жүзді.
D) Мейірімді.
18. Сөйлемдегі антоним сөздерін көрсетіңіз.
B) Қараңғы қанша дүниеде, дүниеде қанша жарық бар?
19. Жіктеу есімдігінен болған сөз тіркесін белгілеңіз.
B) Оған айтты.
20. Жақты сөйлемді табыңыз.
E) Басқаны ауызға да алмаймын.