5. Сұрақтарға жауап бер. Оқыған мәтін жанры қандай?
Неліктен?
аңыз өлең ертегі әңгіме
Баягы заманда «Үркер» деген аспан патшасының қызы болыпты. Қыздың есімі - Үлпілдек екен. Үлпілдектiң нұры айналаға жарқырап тұрады екен. Үлпілдектi хан нөкерлерi кузетiп жүредi.
Бірде Жетіқарақшы Үлпілдектi көрiп, ұнатып қалады. Ол Үлпілдекті ұрламақшы болып андиды. Бір күні оның жолы бола кетті. Сол күні Үлпілдектің қасында некерлерi болмай қалған еді. Жетіқарақшы осы сәтті пайдаланып, оны ұрлап әкетеді. Үркер сезіп қалып, нөкерлерімен бірге Жетіқарақшыны қуады. Үркер Жетіқарақшыға жете бер генде, таң атып, Жетіқарақшы жоғалып кетіпті. Бұл жағ дай осылайша əр түн сайын қайталаныпты. Шындығын да, Жетіқарақшы Темірқазықты айналып, Үркер екеуi бір-біріне жақындай бергенде тан атып кетеді. «Үлпiл дектi қарақшыдан құтқару үшiн Үркер нөкерлерімен Жетіқарақшыны әлi қуып жур», - деген сөз осыдан қалған сияқты.
Көтерілді көңілім.
Жек көрмедім сендерді,
Серуендеді серігім.
Жаз маңдайы жарқ етсе,
Қаз - құстары қаңқ етер,
Кімнің жылытпас көңілін.
Егіншілер сайлады
Мойынтұрық, самиян,
Ат, атан, өгіз - көлігін.
Жер киініп, құс келіп,
Мына жылы шуақта,
Жан - жануар бір алды,
Басындағы бөрігін.
Қыстайғы науқас қара жер,
Шығарды ауру - өлігін.
Бозбалалар ат ұстап,
Аударысып жарысып,
Бастады тағы желігін.
Бойжеткен қыз, келіншек,
Топтанып, сапқа тізіліп,
Бүйрегінен бүлкілдеп,
Әзілдесіп, езіліп,
Суға түсіп жабырлап,
Жарқ еткізіп өңірін.
Диқаншылар қуанып,
Балалар мәз боп қуанып.
Тұқымның шашты төгінін,
Боталы түйе,қозылы қой,
Құлынды бие, буаз мал,
Толтырды кекпен желінін.
Саятшы, мерген іздеп жүр
Таудың ұлар, елігін.
Жаз - құдаша келді де,
Қыстың зәрін тарқатты.
Жаз - құдаша жарқылдап,
Жер бетіне көк көрпе
Салды дағы отырды.
Жаз-құдаша
Мен шаттанып қуандым
Түскендей - ақ келінім.
Қуансам да мәз болып,
Қолайсыз уақ кез болып,
Табиғат жасап таршылық
Қолдан тартып ап кетті,
Күткен құдашамыздың,
Төрт - ақ ай ғып өмірін.
Әдеби әлемнің танымал туындылары оқырманына дәуірдің тыныс-тіршілігі мен тарихи кезеңдері, әлеуметтік теңсіздік пен қоғамдық құндылықтар, сондай-ақ автордың тебіреністері жайында сыр шертеді. Абайдың ұлы поэзиясы, Толстойдың тарихи прозасы, Ибсенның новаторлық драматургиясы біз үшін өткен күндердің картинасын құруға және де сол заманның әлеуметтік санасына кіріп кетуге мүмкіндік береді. Әрине, бұның барлығы да әдебиеттің құдіретті күші. Ол бізге шетел асып, шекараны бұзуға көмектеседі: түрік әлеміне жақын боламын десең, Памуктың романдары, ал үндістердің өмірімен танысамын десең, Рушдидың прозасы бар. Алайда, жазушы болу — үлкен жауапкершілік, әрі кез келгеннің қолынан келе бермейтін өнер. Содан болар, қазіргі жазушылардың көтерген әдеби жүктерінің ауырлығы соншалық, посткеңестік кеңістікте ұлттық проза кенжелеп, жазушы деген атақ құнсызданып бара жатқандай...