Кәде – қазақ халқының рәсімдік және ғұрыптық жоралғыларының жиынтық атауы. Кәде жасамау – дәстүрді сыйламау, яғни әдет заңын бұзу деген сөз. Кәделердің ережесі, әрқайсысының өз жасау тәртібі бар. Оны бұзуға болмайды. Кәдеге тоқтау жоқ, дәлел жүрмейді, сөз өтпейді. Кәде беру – міндет. Өйткені халық арасында «ат өлсе де, кәде өлмейді» деген атамыздан қалған аталы сөз бар. Той кәделері (тойбастар, сарқыт, байғазы, көрімдік, сүйінші, айттық, жыртыс, шашу, бата т.б.). Сондай-ақ, Құдалық кәделері, Күйеу кәделері, Балаға арналған кәделер мен Қаза кәделері бар. Оларға кейінірек жеке-жеке тоқталып өтеміз. Алдымен Той кәделерінен бастасақ. Той кәделері Тойбастар – қыз ұзату, үйлену т.б. тойларда айтылатын өлең түрі. Қазақтың қай тойы болмасын, «тойбастар» жырымен басталады. «Тойбастар» айтқан адамға жақсы сыйлық беріледі. Той бастардың негізгі мазмұны – тойдың салтын дәріптеу, той иесі қызды мақтау, той жасаушылардың жақсы тілеуіне үн қосу. Сарқыт – тойдан, айт мейрамынан ырымдап кәмпит, құрт сияқты дәмнен алып, үлкен кісілер (негізінен әйелдер) үйдегі балалары мен келіндеріне әкеліп ауыз тигізеді. Сол сияқты үлкен табақтан қалған етті де «сарқыт» деп, оны да жастар үлкен кісілердің жолын, абыройын берсін деп ырым қылып жеген. Бұрын «сарқыт қайтады» деп келіндер үлкендердің табағын әдейі күтіп отыратын болған. Қазақ салтында сарқыттың ырымдық әрі тәрбиелік дәстүрлік маңызы зор. Байғазы – қазақ дәстүрінде үлкеннің кішіге, негізінен балаға беретін сыйлығы. Байғазыны, көбінесе, жасөспірім балалар, бойжеткен қыздар, бозбалалар жаңа киім кигенде, жаңа зат алғанда ағалары мен жеңгелеріне, әпке, әке-шеше, жанашыр жақын туыстарынан сұрайды. Үлкендер Байғазы (ақша, малдың төлі, т.б.) берумен бірге құтты болсын айтып, ізгі тілек білдіреді. Көрімдік – қазақ салтында жаңа киім киіп, мүлік aлғанда, жаңа үйге кіргенде, жетістікке қол жеткізгенде туған-туысқан, жора-жолдастарының жасайтын кәдесі. Жаңа туған балаға, жас келінге, ботаға тағы басқа алғаш көрген сәтте көрімдік сұрау халықтың ежелгі және лайықты дәстүрі. Мұның маңызы алып, беруде ғана емес жақын-жуықтың адамгершілігін, ниетін, ашыққолдығын да танытудың белгісі ретінде қаралады. Байғазы мен көрімдік екеуі екі басқа ұғым. Көрімдік адамға, жандыға, байғазы көбінесе жансыз дүниелерге қатысты айтылады.
Айжанның үйі өте əдемі.Мен тамсана қалдым.Бізді асқа шақырды.Бəріміз келіп отыра кеттік.Үстел үстінде көптеген кəмпиттер бауырсақтар жəне т.б тəтті тағамдар бар екен.Мен бірнеше кəмпитті алдымда аузыма сала кеттім.Сол кезде маған апасы шəй құйып берді.Менің ауызым толған соң бір ұрттап жберейндеп едім.Болмады.Шəй ыстық екен.Үрлейн десем ауызым кəмпитке толы.Мен кəмпитті жеп отырм.Болмады.Ұялғаннан соң басымды кішкене бүгіп отырдым.Енді бəрі тос айтып жатыр мен əліде ауызым кəмпитке толы.Қатты қорыққаннан қолыма түкіріп жбереіп тос айта кеттім.Ана кəмпит езіліп жатты.Қағазды алдымда орап орап қоқысқа салып жбердім.Шəйім суыған екен сіміріп алдым.Осыдан кейін кəмпитке құмарым азайды.
