Бүкілхалықтық мойындауға және үш жүздің ханы атағына қарамастан, Абылайдың билігі шексіз билік болған жоқ. Сұлтандардың едәуір бөлігі, әсіресе Барақ сұлтан мен Әбілмәмбет ханның ұрпақтары Абылайды тақты заңсыз иеленді деп санады. Мәселен, Дайыр сұлтан 1781 жылы Орынбор губернаторына Абылай «ханның қадір-қасиетін мүлде әділетсіз иеленгенін, өзінің бала кезінде бауырларымен Түркістанда болғанын, хандықтын барлық әділеттік бойынша өзіне тиесілі» екенін жазды. Наймандардың билеушісі Әбілпейіз, иеліктері Обаған мен Есіл арасында орналасқан Құдайменде сұлтан тәуелсіз еді деуге болады. Түркістан мен Сырдарияның ортаңғы ағысында билікті бөліскен Сәмекенің баласы Есім мен Әбілмәмбетің баласы Болат өздерін хан деп атай берді. Хан билігіне наразы болған кейбір рубасылар оны тіпті әскери күшпен құлатуға да тырысты. Дағдылы құқықпен шектеулі Абылай, Ш.Уалихановтың айтуынша, сұлтандар мен рубасылардың бетімен кетуін ауыздықтауға ұмтылды. Абылайдың зор беделі қазақтарды ханға бағынышта ұстады. Абылай өзгерген сыртқы саяси жағдайда аман қалу үшін Қазақ хандығының саяси жүйесін көбірек орталықтану жағына қарай өзгерту қажет екенін өте жақсы түсінді. Бұған жету үшін хан бірнеше бағытта әрекет жасады.
Біріншіден, Абылай биліктің орталықтандырылуын нығайтуға ұмтылды. ХVІІІ ғасырдың бірінші ширегінде әрбір ру бірлестігі іс жүзінде автономиялы болды және оларды өздерінің билері, рубасылары басқарды. Бұл жүйе жағдайында хан көп жағынан билердің еркіне тәуелді болды және оның жекелеген рулар деңгейінде шешім қабылдауға ықпал етуге үлкен мүмкіндіктері болмады. ХVІІІ ғасырдың 20-30 жылдарында бұл жүйе өзгере бастады, белгілі бір ру әскербасы және саяси көшбасшы етіп шақырған сұлтандардың рөлі арта түсті. Абылай жүздер мен үлкен бірлестіктерді басқаруға дәстүрлі қазақы кісілік рухы негізінде бір орталық буындары элементтерін енгізуге ұмтылды. Ханның көптеген балалары осындай билеушілер рөліне кірісті. 1774 жылы Әділ сұлтан Ұлы жүздің бір бөлігінің билеушісі болып тағайындалды, оған арнап Абылай Талас аңғарына қала салып, оған қарақалпақтарды қоныстандырды. Солтүстік-шығыс Жетісуда оның басқа бір баласы Сүйік, Орталық Қазақстанда Қасым билік етті. Орта жүз бен Ұлы жүздің барлық дерлік жері ханның балалары арсында бөлінді. Тек Кіші жүзде және Орта жүздің батыс бөлігінде Қайып ұрпақтары, Орталық Қазақстанның кейбір аудандарында – Барақтың ұрпақтары, ал Қытаймен шекара өңіріне таяу жерлерде және Сырдарияда Әбілмәмбеттің ұрпақтары – сұлтандар билік етті.
Наурызды тойлау "егер Бұлақ көрсең — оның бастауын тазала"деген көне салтпен байланысты таңның атысының дәстүрлі кездесуінен басталды.
таң атқанда барлық ересек тұрғындар, жастар мен балалар күректер мен кетмендерді қолына алып, бұлақ немесе арық маңындағы келісілген жерге жиналып, тазартылды. Содан кейін бәрі бірге құрметті ақсақалдардың басшылығымен ағаштарды отырғызды, қалыптасқан дәстүр бойынша: "табынға қарағанда ағаш адамның жадында қалсын", " бір ағашты кесіп тастаңыз — он отырғызыңыз!».
Салттық іс-шараларды орындағаннан кейін үш адам барлық көшелерді, алаңдарды, аулаларды аралап, барлығын үлкен мерекеге шақырды. Олар жарқын, мерекелік костюмдер киіп, қазақ ертегілерінің кейіпкерлері — Алдар Көсе, Жиренше және сұлу Қарашашқа қатар жүрді. Осыдан кейін мерекелік қойылым басталды. Адамдар көңіл көтеріп, бір — бірін Жаңа жылдың басталуымен құттықтап, бір — біріне жақсылық тіледі, осы мереке — Наурыз жыры үшін бұрыннан қалыптасқан әндерді шырқады, ер адам мен әйел арасындағы күрес, жаңылтпаш-жаңылтпаш-жұмбақтар шешті.
Бұл күндері көп тамақ пісіру әдеттегідей, ол келесі жылы гүлдену мен молшылықты білдіреді. Түстен кейін ауылдың жанындағы белгіленген жерде бұқа кесіліп, оның етінен "бел-котерер" тағамы дайындалды, бұл "түзеткіш диірмен" дегенді білдіреді, өйткені бұқа ең күшті жануарлардың бірі болып саналды, ал одан шыққан тамақ адамдарға күш пен төзімділік берді.
Жынысына, жасына және әлеуметтік қатыстылығына қарамастан барлық адамдар күнделікті міндеттерінен босатылды және тең құқықтарда көңілді ойындар мен ойындарға белсенді қатысты. Бұл уақытта ерлер мен әйелдер арасындағы қарым-қатынаста барлық этикалық тыйымдар алынып тасталды, тіпті аға деверем (қайынага) мен келен (келен) арасында әрқашан болған. Айтпақшы, ғалымдар бұл көңілді ойын-бұл еркін кездесулер мен жаппай бірлескен ойын-сауықтың алыс жаңғырығы деп санайды, бұл екі өзара кландар немесе фратиялар арасындағы өлі табиғаттың жандануы, ерлер мен әйелдер арасындағы қарым-қатынастардағы тыйымдар мен шектеулер қысқа уақытқа жойылған кезде.
Қазақтар Наурызды тойлаған кезде "7" санының болуы міндетті болып табылады — ол аптаның 7 күнін — әлемнің шексіздігінің уақытша бірліктерін қамтиды: ақсақалға қарама-қарсы наурыз-көже салынған 7 тостаған қойылуы тиіс. Барлығы 7 үйге барып, 7 қонақты шақыруы керек. "Көктем Туды "("С рождением весна") — қазақтар көшелерде, саябақтарда, скверлерде және стадиондарда бір-бірін Наурыз мерекесімен құттықтайды.Жеті санының өзі қазақтарда қасиетті сипатқа ие. Наурыз көженің жеті компоненті өмірдің жеті элементін білдіреді. Наурыз көже-жеті құрамдас бөліктен: су, ет, тұз, май, ұн, жарма және сүттен тұратын салттық тағам.
Жаңа жылдың кездесуіне қазақтар өте жауапкершілікпен қарады, оған алдын ала дайындала бастады, шаруашылықты ретке келтірді, арықтарды тазалады, тұрғын үйді тазалады, таза киім киді, бай үстел дайындады, ал егін, молшылық, жаңбыр, сүт тілектерінің белгісі ретінде тұрғын үйдегі барлық сыйымдылықтарды сүтпен, негізгі сумен, айранмен және астықпен толтырды. Ырымға сай , жүзеге асыру болып табылады жыл, және индия.
Наурыз. Билер
Қарттар айтқандай, Наурыз үйге кірген кезде барлық аурулар мен сәтсіздіктер оны айналып өтуі керек. Наурызды тойлау күні барлық тырысты болуы мейірімділікпен орналасуы рух, кездесу кезінде жүктеме бір-біріне объятья, высказывали ең жақсы тілектерін айтып, барлық қайғы мен бақытсыз араладық тарап.
Абылай ханның ішкі саясаты
Бүкілхалықтық мойындауға және үш жүздің ханы атағына қарамастан, Абылайдың билігі шексіз билік болған жоқ. Сұлтандардың едәуір бөлігі, әсіресе Барақ сұлтан мен Әбілмәмбет ханның ұрпақтары Абылайды тақты заңсыз иеленді деп санады. Мәселен, Дайыр сұлтан 1781 жылы Орынбор губернаторына Абылай «ханның қадір-қасиетін мүлде әділетсіз иеленгенін, өзінің бала кезінде бауырларымен Түркістанда болғанын, хандықтын барлық әділеттік бойынша өзіне тиесілі» екенін жазды. Наймандардың билеушісі Әбілпейіз, иеліктері Обаған мен Есіл арасында орналасқан Құдайменде сұлтан тәуелсіз еді деуге болады. Түркістан мен Сырдарияның ортаңғы ағысында билікті бөліскен Сәмекенің баласы Есім мен Әбілмәмбетің баласы Болат өздерін хан деп атай берді. Хан билігіне наразы болған кейбір рубасылар оны тіпті әскери күшпен құлатуға да тырысты. Дағдылы құқықпен шектеулі Абылай, Ш.Уалихановтың айтуынша, сұлтандар мен рубасылардың бетімен кетуін ауыздықтауға ұмтылды. Абылайдың зор беделі қазақтарды ханға бағынышта ұстады. Абылай өзгерген сыртқы саяси жағдайда аман қалу үшін Қазақ хандығының саяси жүйесін көбірек орталықтану жағына қарай өзгерту қажет екенін өте жақсы түсінді. Бұған жету үшін хан бірнеше бағытта әрекет жасады.
Біріншіден, Абылай биліктің орталықтандырылуын нығайтуға ұмтылды. ХVІІІ ғасырдың бірінші ширегінде әрбір ру бірлестігі іс жүзінде автономиялы болды және оларды өздерінің билері, рубасылары басқарды. Бұл жүйе жағдайында хан көп жағынан билердің еркіне тәуелді болды және оның жекелеген рулар деңгейінде шешім қабылдауға ықпал етуге үлкен мүмкіндіктері болмады. ХVІІІ ғасырдың 20-30 жылдарында бұл жүйе өзгере бастады, белгілі бір ру әскербасы және саяси көшбасшы етіп шақырған сұлтандардың рөлі арта түсті. Абылай жүздер мен үлкен бірлестіктерді басқаруға дәстүрлі қазақы кісілік рухы негізінде бір орталық буындары элементтерін енгізуге ұмтылды. Ханның көптеген балалары осындай билеушілер рөліне кірісті. 1774 жылы Әділ сұлтан Ұлы жүздің бір бөлігінің билеушісі болып тағайындалды, оған арнап Абылай Талас аңғарына қала салып, оған қарақалпақтарды қоныстандырды. Солтүстік-шығыс Жетісуда оның басқа бір баласы Сүйік, Орталық Қазақстанда Қасым билік етті. Орта жүз бен Ұлы жүздің барлық дерлік жері ханның балалары арсында бөлінді. Тек Кіші жүзде және Орта жүздің батыс бөлігінде Қайып ұрпақтары, Орталық Қазақстанның кейбір аудандарында – Барақтың ұрпақтары, ал Қытаймен шекара өңіріне таяу жерлерде және Сырдарияда Әбілмәмбеттің ұрпақтары – сұлтандар билік етті.
Объяснение:
Наурызды тойлау "егер Бұлақ көрсең — оның бастауын тазала"деген көне салтпен байланысты таңның атысының дәстүрлі кездесуінен басталды.
таң атқанда барлық ересек тұрғындар, жастар мен балалар күректер мен кетмендерді қолына алып, бұлақ немесе арық маңындағы келісілген жерге жиналып, тазартылды. Содан кейін бәрі бірге құрметті ақсақалдардың басшылығымен ағаштарды отырғызды, қалыптасқан дәстүр бойынша: "табынға қарағанда ағаш адамның жадында қалсын", " бір ағашты кесіп тастаңыз — он отырғызыңыз!».
Салттық іс-шараларды орындағаннан кейін үш адам барлық көшелерді, алаңдарды, аулаларды аралап, барлығын үлкен мерекеге шақырды. Олар жарқын, мерекелік костюмдер киіп, қазақ ертегілерінің кейіпкерлері — Алдар Көсе, Жиренше және сұлу Қарашашқа қатар жүрді. Осыдан кейін мерекелік қойылым басталды. Адамдар көңіл көтеріп, бір — бірін Жаңа жылдың басталуымен құттықтап, бір — біріне жақсылық тіледі, осы мереке — Наурыз жыры үшін бұрыннан қалыптасқан әндерді шырқады, ер адам мен әйел арасындағы күрес, жаңылтпаш-жаңылтпаш-жұмбақтар шешті.
Бұл күндері көп тамақ пісіру әдеттегідей, ол келесі жылы гүлдену мен молшылықты білдіреді. Түстен кейін ауылдың жанындағы белгіленген жерде бұқа кесіліп, оның етінен "бел-котерер" тағамы дайындалды, бұл "түзеткіш диірмен" дегенді білдіреді, өйткені бұқа ең күшті жануарлардың бірі болып саналды, ал одан шыққан тамақ адамдарға күш пен төзімділік берді.
Жынысына, жасына және әлеуметтік қатыстылығына қарамастан барлық адамдар күнделікті міндеттерінен босатылды және тең құқықтарда көңілді ойындар мен ойындарға белсенді қатысты. Бұл уақытта ерлер мен әйелдер арасындағы қарым-қатынаста барлық этикалық тыйымдар алынып тасталды, тіпті аға деверем (қайынага) мен келен (келен) арасында әрқашан болған. Айтпақшы, ғалымдар бұл көңілді ойын-бұл еркін кездесулер мен жаппай бірлескен ойын-сауықтың алыс жаңғырығы деп санайды, бұл екі өзара кландар немесе фратиялар арасындағы өлі табиғаттың жандануы, ерлер мен әйелдер арасындағы қарым-қатынастардағы тыйымдар мен шектеулер қысқа уақытқа жойылған кезде.
Қазақтар Наурызды тойлаған кезде "7" санының болуы міндетті болып табылады — ол аптаның 7 күнін — әлемнің шексіздігінің уақытша бірліктерін қамтиды: ақсақалға қарама-қарсы наурыз-көже салынған 7 тостаған қойылуы тиіс. Барлығы 7 үйге барып, 7 қонақты шақыруы керек. "Көктем Туды "("С рождением весна") — қазақтар көшелерде, саябақтарда, скверлерде және стадиондарда бір-бірін Наурыз мерекесімен құттықтайды.Жеті санының өзі қазақтарда қасиетті сипатқа ие. Наурыз көженің жеті компоненті өмірдің жеті элементін білдіреді. Наурыз көже-жеті құрамдас бөліктен: су, ет, тұз, май, ұн, жарма және сүттен тұратын салттық тағам.
Жаңа жылдың кездесуіне қазақтар өте жауапкершілікпен қарады, оған алдын ала дайындала бастады, шаруашылықты ретке келтірді, арықтарды тазалады, тұрғын үйді тазалады, таза киім киді, бай үстел дайындады, ал егін, молшылық, жаңбыр, сүт тілектерінің белгісі ретінде тұрғын үйдегі барлық сыйымдылықтарды сүтпен, негізгі сумен, айранмен және астықпен толтырды. Ырымға сай , жүзеге асыру болып табылады жыл, және индия.
Наурыз. Билер
Қарттар айтқандай, Наурыз үйге кірген кезде барлық аурулар мен сәтсіздіктер оны айналып өтуі керек. Наурызды тойлау күні барлық тырысты болуы мейірімділікпен орналасуы рух, кездесу кезінде жүктеме бір-біріне объятья, высказывали ең жақсы тілектерін айтып, барлық қайғы мен бақытсыз араладық тарап.