5-тапсырма. Мәтіндегі сөйлемдерге басыңқы не бағыныңқы сыңар қосып, қимыл-сын бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем құрап жаз.
Санжар Асыңбаев өзінің командасымен бірге қоқыс тазалайтын робот ойлап шығарды. «Трэвиш» деп аталатын бұл робот қала көшелерін қоқыстан
тазартуға көмектеседі. Робот Күн батареясы арқылы өзінің энергия қорын толтырып отырады.
ЛетоЛетом, когда тенисты деревья,И буйно цветут цветы на лугах,И на широких речных берегахШумно раскидываются кочевья,Так высока в степи трава,Что спины коней видны едва.Вволю насытившись, кобылицыНе в силах, кажется, пошевелиться:Тихо стоят они у реки,Хвостами мух отгоняя лениво.Лишь весело скачут, резвы на диво,Жеребята и стригунки.Гусей и уток крикливых стаиТо опускаются, то взлетают…Смехом и криками оглашаяСтепной простор далеко вокруг,Женщины юрты ставят ловко.Видны уверенность и сноровкаВ плавных движениях белых рук.Бай, объехав свои отары,Довольный скотом и самим собой,На статном коне трусит домойК закипающему самовару.Хозяйка льет из сабы кумыс.Уже домочадцы в кружок сошлись,А мальчик, посланный батраками,Вертится рядом, ластясь к маме,Просит жалобно: “Мяса дай!”В тени навеса готовят чай.И в ожиданьи горячего чая,На кошмах важно усевшись, баиВедут беседу между собой.Пока один, не в меру болтливый,Трещит не смолкая, другие учтивоКивают рассказчику головой.Старец дряхлый в белой рубашкеКричит чабанам: “Отгоните скот!”Мечтает бедняга, что бай позоветИ угостит кумысом и барашком.Табунщики на лошадях лихих,В чапанах, поясом стянутых туго,К аулу спешат, обгоняя друг друга,—Усталыми кажутся лица их.А группа юношей с ловчей птицейНа уток охотится и веселится.Если выпущенный из рукСтремительно беркут ввысь взовьетсяИ крупного селезня схватит вдруг…Что было , и уже не вернетсяК бедняге, дряхлому старику.Он сделал все на своем векуИ, праздно стоя на берегу,В угоду юношам громко смеется.
Қалың елім, қазағым, қайран жұртым, Ұстарасыз аузыңа түсті мұртың. Жақсы менен жаманды айырмадың, Бірі қан, бірі май боп енді екі ұртың.
Бет бергенде шырайың сондай жақсы, Қайдан ғана бұзылды сартша сыртың? Ұқпайсың өз сөзіңнен басқа сөзді, Аузымен орақ орған өңкей қыртың.
Өзімдікі дей алмай өз малыңды, Күндіз күлкің бұзылды, түнде – ұйқың. Көрсеқызар келеді байлауы жоқ, Бір күн тыртың етеді, бір күн – бұртың.
Бас-басына би болған өңкей қиқым, Мінеки бұзған жоқ па елдің сиқын? Өздеріңді түзелер дей алмаймын, Өз қолыңнан кеткен соң енді өз ырқың.
Ағайын жоқ нәрседен етер бұртың, Оның да алған жоқ па құдай құлқын? Бірлік жоқ, береке жоқ, шын пейіл жоқ, Сапырылды байлығың, баққан жылқың.
Баста ми, қолда малға талас қылған, Күш сынасқан күндестік бұзды-ау шырқын. Оңалмай бойда жүрсе осы қыртың, Әр жерде-ақ жазылмай ма, жаным, тырқың?
Қай жеріңнен көңілге қуат қылдық, Қыр артылмас болған соң, мінсе қырқың? Тиянақсыз, байлаусыз байғұс қылпың, Не түсер құр күлкіден жыртың-жыртың.
Ұғындырар кісіге кез келгенде, Пыш-пыш демей қала ма ол да астыртын?