58. Төмендегі сөйлемдерден «Адырна» * мәтінін құрастыр. 1. Сонан кейін мүйізге жағалай құ-
лақтар бекітіліп, ішектер байланады.
2. Адырнаны дайындау үшін, алдымен
ағаштан құрап шанақ, мүйіз жасайды.
3. Дайын болған аспапты екі тізе-
нің үстіне қойып, оң қол және сол қол саусақтарымен
4. Сонан соң шанақтың асты-үсті терімен қапталады.
. Алдымен, сонан кейін, сонан соң, ақырында сөздерін пай-
даланып, «Зат есімді талдау үшін не істеймін?» тақырыбында
7-8 сөйлемнен тұратын мәтін құрастыр.
ойнайды.
Дастархан басында қымыз ішіп отырған (жас, кәрі, шал т. б.) Алдар Көсені мақтап отырады. Ол сөздер қисайып жатқан қызғаншақ байдың ұйқысын бұзып, Алдар көсені мақтаған сайын дөңбекшіп жатады.- Елде Алдар Көседей ақылды адам жоқ қой.- Алдар Көсені ешкім жеңе алмайды десейші.- Иә, Алдар Көседей тапқыр кемде кем ғой.Мақтаншақ бай: (күйініп, атып тұрып, әрі - бері теңселіп) Алдар Көсе, Алдар Көсе деп қоймайсыңдар. Кездеспей жүр ғой ол маған! Аяғын аспаннан келтірер ем! (күпініп)Бесті қымызға мас болған жігіт: Ой, бай - еке, мақтанбаңыз! Алдарды жеңемін деп айтпаңыз, қалай түсіп қалғанын сезбейді жұрт - ол бұғып жатқан қақпан.Кемпір: (іле - шала) Өздігінен тиіспейді. Тиіскенді аямайды десеңші...Мақтаншақ бай: (ызаланып) Жо - о - оқ! Қайткенде де жеңбей тынбаймын! Ақыл айқасында, қулық шайқасында мен оны тірілей өлтіремін! Ал егер алдай алмасам, айыбыма ту бие сойып, бәріңді шақырамын. Маған оны жеңу емес, кездесу, кездестіру қиын боп жүр. Әйтпесе...(Бай желмаясымен желіп бара жатып, бейтаныс біреуге көзі түседі. Бейтаныс бірдеңе іздеп жүрді. әрі - бері жүріп, бейтанысты шыр айнала береді)
Бай: Әй, миғұла, неғып мәңгіріп жүрсің? Не жоғалтқаның бар?Бейтаныс: (Алдар Көсе) Жоғалтқан ештеңем жоқ. Бірақ іздеп жүргенім рас...Мақтаншақ бай: (жұлып алғандай) Не іздеп жүрсің сонда?Бейтаныс: (Алдар Көсе) (асықпай) Жердің бір шетін яки басталар жерін осы тұста екенін, жақсы білем. Бірақ анықтай алар емеспін. Шөп басып кетіпті. Жоғарыдан қарасам, тез табар едім. Бірақ бұл арада шығып қарайтын тау да, төбе де жоқ. Бай: (сабасына түсіп) Түйеге мінсең көрінер ме еді?Бейтаныс: (Алдар Көсе) Көрінгенде қандай!Бай: Бірақ менде кейін жердің бір ұшығын екеуміз бірге тапқанбыз деп айтып жүретін болсаң. Сонда абырой - атақ, қадір - құрмет екеумізге ортақ болады. Келістік пе?Бейтаныс: (Алдар Көсе): (миығынан күліп) Әрине! Әрине!Мақтаншақ бай: (Бай түйеден түсіп, жоқ іздеуші мінеді) Қалай көріне ме жердің пұшағы?Бейтаныс: (Алдар Көсе): (түйенің бұйдасын қолына бері ұстап) Жоқ, Жердің пұшағын көріп тұрғам жоқ. Бірақ біреулердің ақымағына көзім жетті. Бұдан былай қарай елге Алдар Көсе екеуіңіздің жердің әлгі пұшпағын қалай бірігіп іздегеніңізді айтып мақтануыңызға болады. Мақтаншақ бай: (ызаланып)Не деп оттап тұрсың? Қайдағы Алдар Көсе?! Түйемді қайыр, қарақшы! Алдар Көсе: (шауып бара жатып) Қуып жетсең, аласың! Егер қуып жете алмасаң, масқара боп қаласың! (Ақымақ бай аузын ашып қала береді)
Мақтаншақ бай: (үйіне жаяулап - жалпылап, сүйретіліп кіріп келеді) Әйелі: (шошынып) Не боп қалды? Түйең қайда?Мақтаншақ бай: (жыларман болып) Түйе жоқ! Түйеден айырылып қалдым! Алдар Көсе алып кетті! Масқара қылып кетті. Әйелі: (шашын жұлып, жер сабалап, ойбай салады. Халық жиналып қалады)– Түйеңізді қайтып алып қойды?– Күшпен бе, қулықпен бе?Мақтаншақ бай: (одан бетер ашуланып) Қулықпен, айламен, әрине!(жастар қарқылдап, кәрілер миықтарынан күліп, бүкіл ауыл мәз болады) - Масқара болған екенсің!– Өзіңе де сол керек!– Мақтаншақ неме!– Тфу, түкірдім бетіңе!– Айтқаныңды істе.- Иә, иә соны айт!– Тез елді шақыр!(Жұрттың бәрі уласып-шуласып дастарқан басына келгенде, Алдар Көсе кіріп келеді).Алдар Көсе: (күліп) Бай - еке, түйеңізді алыңыз! Бірақ құлақ салыңыз! Өсер бала данаға қарап жүгіреді, өлер бала молаға қарай жүгіреді. Алдар Көсемен айқасып не шаруаңыз бар еді?(Бай ес түссіз, отырып қалады, халық Алдар Көсеге деген сүйіспеншілікпен қарайды)Шымылдық.