6 3
ТЫДАТЬ Оқылым
-тапсырма.
Мәтінді тыңда. Оқы.
дит
ЖА
8
Сақ патшайымы - Тұмардың
(ж.ж.с.д. 570 — 520) есімі ежелгі жаз-
баларда «Томирис» деп көрсетілген.
Тұмар массагеттердің патшайымы, скиф
халқының көсемі — Ишпаңайдың ұрпағы.
скифтердің патшасы — Мадийдің шебересі,
массагеттердің патшасы — Сыпырдың
Қызы. Патшайымның анасы Томиристің сәби
шағында қайтыс болады. Кішкентай қызды
әкесі тәрбиелейді.
Томирис бала кезінен әскери іс-қимыл
мен қару-жарақ пайдаланылатын ортада
өскен. Әкесімен бірге жаулардан бірнеше
рет қашып құтылған. Ал бес жасынан бастап асау атқа мініп жүрген. Алты жасында қолына
ақинақ — қысқа семсер ұстап, соғыс өнеріне жаттыға бастаған.
Парсылардың Кир патшасын жеңген соң Томиристің аты тарихта қалған. Кир патша
шығыстағы массагеттерді жаулап алуды көздеген,
Алдымен, Кир көшпенділер еліне елші аттандырады. Олардың патшайымы — Тұмардын
өзіне тұрмысқа шығуын сұрайды. Осылайша Кир массагеттермен соғысуға сылтау іздейді Тру
Кир патшаның (ж.ж.с.д. 558—530) ұсынысын қабылдамайды. Осыны сылтау еткен Кир жауын
герлерін шығысқа қарай аттандырады. Аракс дариясына жетіп, үстінен қалқыма көпірлерді
кұруға, кемелердің кермесінде мұнара қамалдар тұрғызуға әмір етеді.
ЖА
9
АИ
Жаңа жыл туралы тақпақтар.
Жаңа жыл – жаңа қадам, жаңа бағыт,
Болашақ сыйлайтындай жаңа бақыт.
Жақсылықтың белгісі, жаңа уақыт,
Келіп, міне, жатырмыз, қауқылдасып...
Бірге соғып бар әлемнің сағаттары,
Он екіні күтер, қалмай, тағаттары,-
Ғасырдың он екінші жылы келді,
Құстай ұшып, қырау шалған қанаттары!
Құтты болсын Жаңа жыл, барша қауым,
Құтқа орансын кең байтақ дархан елім.
Қазақтың пейіліне тарту етсін,
Табиғат ашық аспан, таң шапағын!
***
Жылдың әнін бастайын,
Аяз- Ата кеп қалды.
Майысады жас қайың,
Көтере алмай көп қарды.
Бақша іші мереке,
Ойын күлкі асқақ ән.
Жақсы әпкелер жаңа кеп,
Мерекені бастаған.
Жаңа жылды қарсы алдың,
Мініп алып күймеге.
Мен де бүгін ән салдым,
Араластым биге де.
Оралдың өлкеме,
Жаңа жыл армысың.
Оранды ақ көрпеге,
Асқар тау, қарлы шың.
Ақ қырауға малынған
Сақалы да мұрты да.
Аяз ата сағынған,
Сәлем бepді жұртына.
Безендіріп шыршаны
Жыл қуантты баршаны.
Той-маскарад басталды,
Аяз оны басқарды.
Аппақ тонға оранып,
Базарлықты мол алып.
Келді алыс сапардан,
Аяз ата оралып.
Қалып едік сағынып,
Kүтіп алдъқ жабылып.
Жолын қойдық жарық қып,
Шыршаларға шам іліп
Аяз Ата ойды қырды
Аралап жүр түгел шолып.
Қарсы алғалы жаңа жылды,
Ол да көптің бірі болып.
Қайда қызық болса думан,
Аяз Ата сонда болды.
Күндіз үйде ойнап бізбен,
Балалармен бірге болды.
Тілеймін мен бар әлемге
Дос көп болсын жаңа-жыл
Ата-әже, ата-әже
Құтты болсын жаңа жыл
Жаңа жылым мол болсын
Басқан қадам оң болсын
Төрле, төрле жаңа жыл
Бізге құтты жол болсын.
***
Аяз –ата ақ сақалды,
Ақ таяқты паң ата,
Асып өтіп асқар тауды
Жеттің бізге таң ата
Жапалақтап ақша қар
Жауды күнде қайталап
Қырға шықты балалар
Шаңғыларын арқалап.
Қайда қызық думан болса,
Аяз ата сонда болды.
Балалармен бірге ойнап
Балалармен бірге қонды.
Аяз келді қаһарлы
Айналаны қар жапты.
Ақ тон киіп орман тұр
Дәл атамдай салмақты.
***
Жаңа жыл, жаңа жыл.
Жаңа жылда-жаңа жыр.
Жасыл шырша жанында
Жадырап бар бала жүр.
Тамаша.тамаша!
Шыршамыз тұр жараса.
Басында әсем жұлдызы
Көз тоймайды қараса.
Жасыл желек жамылған,
Асыл моншақ тағылған,
Miнe, сұлу шыршамыз.
Көптен күтіп, сағынған,
Кел, балалар, келіндер,
Тамашаны көріңдер.