.6-тапсырма. «Тілдік бағдар» айдарындағы ережелердің өзіне тән ерекшелігін, қасистін, қызметін, маңызын талда. Семантикалық карта Тілдік бағдар Сүрақтар Жауаптар, мысалдар Қарқын Кідіріс Жазудағы кідіріс Қалай байқалады? Басты ерекшелігі неде? Тыныс белгілері қалай қойылады?
1)
Бақытсыз Жамал» романының оқиғасына арқау болған мәселе де осы, ескі әдет ғұрыптың қыспағына түскен қазақ қызының тағдыры еді. Сүйгеніне қосылып, бақытты өмір сүруді армандаған бойжеткеннің бақытқа жету жолындағы акыр күресі мен қиындыққа толы жолы суреттеледі. Шығарманың сол кезеңдегі қазақ даласының шынайы тынысы тіршілігін көрсететін иірімдерден бастап, қазақ қызының тағдырын шешкен әлеуметтік теңсіздік жағдайлары ашық көрсетіледі.
Ал осы романда нақты қандай түйткілді мәселелер көтерілген? Қазақ қызының рухани өміріне қатысты қандай оқиғалар орын алады?
Ескі заманның шырмауында қалған қазақтың көзін осындай қазақ қыздарының алдыға суырылып шығып, өз теңдігін сұрауы ашқандай болады. Алайда бұл шығармада тек қана ата ана қарсылығы емес, сонымен қатар қызды адам емес тауар ретінде көретін, оны қалыңмалға айырбастайтын ашкөз, сараң адамдардың бейнесі де ашылады. Мысалға, туған әкесінің билік үшін қызының өмірін күлге айналдыруы; оның сезімдерімен санаспай, бірін бірі жаралған қос ғашықты айырулы мен опасыздыққа жатқызар едім.
Менің ойымша, Міржақып Дулатов өз туындысында Жамал қыздың тағдыры арқылы, тар заманның шынайы бет бейнесін, халықтың сол кездегі жағдайының бәрін ашып көрсеткендей. Себебі, романда Сәрсенбай мен Жамал арасындағы, юай мен кедей деп бөлінген таптық өкілдердің арасында қарама қайшылықтар мен адамдардыңрузани жағынан емес, байлығына қарап бөлінуі, адами қасиеттерді бағаламауы шынайы көрсетіледі. Сонымен қатар, заманының кесірінен өзгерген әке мінезі осыған дәлел болады. Міржақып оны басында; « Момын, мал баққан кісі» деп суреттесе, бірте бірте ол да байлықтың буына масайрап, тіпті өз қызын табан астына салып, тағдырының күл талқанын шығарған еді.
Қорыта келе, халқының халі үшін ширығып, жан беруге даяр болған қаламгер М.Дулатовтың романында сол уақыттағы қазақ халқының тұрмыс тіршілігі мен салт санасы бір адамның тағдырымен байланыс тапқандай. Жамал қыздың басынан өткен оқиғалары арқылы біз, қазақтың сол кездегі рухани өсу жолы мен кері кеткен замана шындығын анық тани білдік.
2)
Отбасындағы ұл тәрбиесінде әке мен аталардың орны ерекше . Әке отбасы мүшелерінің тірегі , асырап сақтаушысы , қамқоршысы. әкенің мінез-құлқы, өнер-білімі ұл баланың көз алдындағы үлгі өнеге алатын ,соған қарап өсетін нысанасы .Өнегелі ,өнерлі, (сегіз қырлы ,бір сырлы ), намысқор азамат тярбиелеу аталар арманы болған .Ал, аталар жолын қуып ,өнері мен қнегелі ісін жалғастыру жастарға да үлкен сын болып саналған .(әке корген оқ жонар) деген мақал соны меңзейді.
Объяснение:
1. Бірлігі күшті ел озады , 1.Бірлігі жоқ ел озбайды,
Бірлігі жоқ ел тозады. Бірлігі күшті ел тозбайды
2. Қайғыға ортақтассаң азаяды , 2. Қайғыға ортақта ң азаймайды,
Қуанышқа ортақтассаң көбейеді . Қуанышқа ортақта ң көбеймейді
( Досбол би)
3.Аяғы жаман төрді былғайды, 2. Аяғы таза төрді былғамайды,
Сөзі жаман елді былғайды. Сөзі жақсы елді былғамайды.
Жаны жақсы ағаның
Етегін баспа , жолын қу.
Болайын деп тұрған баланың
Бетін қақпа , белін бу , - деп Ө. Тұрманжанов айтқандай , күйдің құдіреті туралы (күй тоқталады) қазақ халқы тегін айтпаған ( № 4 –слайд . Есте сақта! ):
«Құранды бұзуға болмайды ,
Күйді бұзуға болмайды ».
Әр топтан 1оқушы ой қорытып отырады.
Сергіту сәті. Бір, екі , үш; бір, екі, үш.
Жастар – алып күш!
Қазақ тілін үйреніп,
Қыран құстай ұш!
Объяснение: