63- бет, 3-тапсырма. Мәтінді оқы. Сұрақтарға жауап бер. Мәтінді оңы. Сұрақтарға жауап бер.
Ерте, ерте, ертеде бүркіт: "Кім күшті?" деген қазақша күрестен сайыс өткіземін", - деп
жан-жануарларға жар салыпты. Аю, жолбарыс, қасқыр, қоян, барыс, мен борсың
ңатысуға дайындала бәстайды.
Атасы барысты сайысқа дайындайды.
- Бұл жарыста жеңіске жету емес, балам! Сайыста күшті болу неден, бірақ епті болған
одан да пайдалы. Осыны ұмытпа! - деп, атасы барысқа аақыл айтады. Барыс сайысқа қатысу
үшін нөп жаттығады
Сонымен, сайыс күні де келіп жетеді. Бүркіт, қабан, таутене тірегі болады.
- Сайыс жарыста жеңген ханның атымен аталатын болады. - деп жариялайды.
Қасқыр мен ңояң, мен борсық, аю мен пен нелес нүреседі. Қоян
ңасңырды, аю қабанды, барсын арналды, барыс нелесті жеңеді.
Жартылай сайыста ао мен ноян, дәріс пен борсың нүреседі. Аю қоянды, барыс борсықты
жеңеді де аю мен барыс шешуші сайысқа шығады.
Барыс аюмен күреседі. Оп атасының ақылын есіне түсіреді де ептілінпен өзінен күшті
аюды аяқтан шалып жеңеді.
Сөйтіп, барыс ептілік пен төзімділік көрсетіп, жеңімпаз атанады. Содан бері
күрестен болатын сайыс барыстың атымен аталатын болды.
I. Бүркіт қандай жарыс өткізбекші
болды?
2. Жарысқа қандай аңдар ңатысты?
3. Барыс дайындалды?
4. Оған атасы қандай аңыл айтты?
5.
5. Жарысқа қай аңдар төреш болды?
6. Жартылай сайысңа қай андар шықты?
7. Шешуші сайыста ңай аң жеңді?
8. Сайыс ңай аңның атымен аталатын
болды?

Ағама жеңгем сай, апама жездем сай — мінез қылығы үйлес
Ағынан жарылды — ештеңені жасырмай, бар шындығын айтты
Ажал оғы атылды — мерт болды
Ажары кірді — көріктенді
Аузы алты қарыс — қаһарлы
Азуын айға білеген — батыл
Айдар тақты — әйгілі қылды
Айдарынан жел еседі — рахат өмір
Айды аспанға бір шығарды — аты шықты
Айдың күні аманда — аман есенде
аймандай қылды — әшкереленді, ұятқа қалды
Айна қатесі жоқ(айна қатесіз) — діл, тура
Айтаққа ерді — өсекке ерді
Айтқан сөз құлағынан ағып кетеді — естімейді, ұқпайды
Айы оңынан туды — жолы болды
Айызы қанды — көңілі жай тапты
Ақ ауыз қыды — алдап соқты
Айылын жимау — жасқанбау, сескенбеу
Ақ жарқын — ашық көңіл
Ақиық — айрықша асыл
Ақ киізге көтерді — хан сайлады
Ақ саусақ — еріншек
Ақыл (ой) таразысына салды — дұрыстап ойланды
Ақыл қосты — кеңес берді
Ақылға салды — ойланды
Ақысын жеу — еңбегінің ақысын бермеу / біреудің еңбегін пайдаланды
Алаауыз — бірлік жоқ
Ала болды — араздасты
Ала көзімен атты — жек көрді
Алақанға қарады — дәмеленіп тұр
Алақанның аясындай — тар
Алақынына түкірді — дайын, әзір тұр.
Ал-дал болды — көңілі жай таппады

Алқам-салқымы шықты — тозығы шықты

Туған жер – адам өмірінде киелі орын алады. Нақты осы жер оны елімен, өткенмен және болашақпен байланыстырады. Міне, сондықтан да тіпті балалық шақтан бастап-ақ адамда отанға деген махаббат сезімі оянады. Әрбіріміз үшін Отан ошақ басынан басталады: туған жер, туған көше, туған қала немесе мен үшін туған кент. Менің Отаным кішкентай болса да, мен үшін аса қымбат жер Бестөбе кентінен басталады. Дәл осы жерде менің көңілді де, шаттықты, уайымсыз балалалық шағым өтті. Үйдің маңындағы аулада ойнағаным және бала-бақшаға барған көше әлі есімде. Сол кезде ол маған өте ұзын болып көрінетін. Мұнда көлік сирек жүретін, бірақ серуендеп жүретін адамдар көп болатын. Иә... Туған жер ұзаққа қиып жібермейтін. Сен әрқашан өзің бармасаң да, оймен қиялдап туған көшені, есіктің алдын, «Қызым, үйге кір...»деген ананың сөздерін еске түсіресің. Жүректің әлсіздүрсілі естіледі. Қазір бойжеттім, бірақ та өмір бойы мен үшін балалық шақтағы туған аула мен көше – менің кішкентай Отаным. Сонымен бірге мен елімнің бір бөлшегімін, оның бүгіні мен болашағымын. Біздің Қазақстан – көп ұлтты мемлекет. Бейбітшілік пен достастықта, татулықта бірге жұмыла отырып, қызметтің әр түрлі саласында қазақтар мен орыстар, татарлар мен немістер, украиндер мен кәрістер...еңбектенуде. Мен соңғы жүз жылда Қазақстан жеріне әр түрлі халықтар қоныс тепкеніне жиі ойланамын. Біздің еліміз сияқты менің ағайыным да көп ұлтты. Бірлік, ұлтаралық келісім және саяси тұрақтылық – қазақстандықтардың қалауы. Мен оны білемін. Онда татарлар да, орыстар да, қазақтар да бар. Олардың тағдырын, өмір тарихын тыңдағанда менің елім одан сайын маған жақындай түседі, оны жақсырақ түсіне бастаймын. Біздің отбасы тарихымыз мыңдаған басқа отбасылардың тарихына ұқсас. Өмірдің қиын кездерінде, ауыр жұмыстарда, өтіп жатқан күндер мен мерекелерде әр түрлі ұлт өкілдерінің пікірі қалыптасты. А ң татулығына ұмтылу әр халықтың қанында бар, әсіресе ол қазақстандықтарда ерекше дамыған. Бұл Қазақ жерінің жомарттығынан, осы өлкелерге тағдыр алып келген барлығына құшағын кең жайып, пейілін кеңге салатын Қазақ халқының мінезінен жаралған.Осында тұрушылардың барлығы Қазақ халқының тілін, тарихы мен салт-дәстүрін білуі келек. Қазақстанда тұратын барлық халықтың татулығы мен бірлігінің мәні осында. Ол байырғыкөркем Қазақстан жерінде бейбітшілікті сақтауға көмектеседі. Ал татулық – болашақта гүлденудің маңызды талабы.