7-сынып 70 бет. Қазақ тілі. 1 тапсырмаға қараймыз! Мәтінді оқып,қазақ музыкасы туралы ақпараттарды сызбаға түсіріңдер .Қазақ музыка өнерінің дүлдүлдері тізімін әрі қарай жалғастырыңдар
Жеті,үш және жиырма бір. Жеті ата. Бұл – қазақ халқының дәстүрлі салт-санасында адамның ата жағынан тегін таратудың нақты жүйесі. Әрбір қазақ баласы өзінен бастап жеті атасының аты-жөнін білуге міндетті. Мұны әке-шешесі, ата-әжесі үйретіп, жаттатуға тиіс. "Жеті атасын білмеген жетесіз" деген аталы сөзді өзіңіз де білетін боларсыз. Өйткені қазақта жеті атаға дейін қыз алыспайды, оған дейінгі ұрпақ бір атаның баласы – туыс саналады. Қазақтар негізінен жеті атаны былайша таратады: 1. Бала. 2. Әке. 3. Ата. 4. Үлкен ата. 5. Баба. 6. Түп ата. 7. Тек ата.Жеті жұт. 1. Құрғақшылық. 2. Жұт (мал қырылу). 3. Өрт. 4. Оба (ауру). 5. Соғыс. 6. Топан су. 7. Зілзала (жер сілкіну). Жеті жоқ. 1. Жерде өлшеу жоқ. 2. Аспанда тіреуіш жоқ. 3. Таста тамыр жоқ. 4. Тасбақада талақ жоқ. 5. Аллаһта бауыр жоқ. 6. Аққуда сүт жоқ. 7. Жылқыда өт жоқ. Жеті қазына. Ол жөнінде пікір талас көп. Алайда қазақтар ертеде жеті қазынаға мыналарды жатқызған: 1. Ер жігіт. 2. Сұлу әйел. 3. Ілім-білім. 4. Жүйрік ат. 5. Құмай тазы. 6. Қыран бүркіт. 7. Берен мылтық. болды
Баяғыда Мақта қыз болыпты.Мақта қыз үйін жинап жүріп,бір мүйіз тауып алады,мысықты шақырады,мысық келмейді.
-Келмесең келме!-деп,мейізді өзі жеп қояды.Жеп болған соң мысық келеді.
-Неге шақырдың?-деп сұрайды.Мақта қыз айтады.Ендеше қатығыңды төгем!-дейді.Мен құйрығыңды кесіп аламын!-дейді! Мысық қатықты төгіп жібереді.Мақта қыз мысықтың құйрығын кесіп алады.Мақта қыз құйрығымды берші дейді.Менің қатығымды қайтар дейді.
Бірінші сиырға барады.сиыр маған қатық берші дейді.менің қарным ашып тұр.Маған жапырақ әкеліп берсен .Мен саған қатық беремін дейді.
Содан мысық ағашқа барады.Ағаш,ағаш маған жапырақ берші дейді.Мен шөлдеп тұрмын маған су әкел дейді. Содан су әкеле жатқан қыздарға маған су беріңдерші дейді.Қыздар айтады бізге сағыз бер,сосын саған су береміз дейді.Әй дүкенші маған сағыз берші дейді.Маған жұмыртқа әкел депті.Содан тауықтан жұмыртқа сұрайды.Тауық бізге дән әкел дейді.Мысық жолдан тышқанды ұстап алып маған дән әкеліп берсең сені жемеймін депті ,содан тышқан дән әкеліп береді.Оны тауыққа береді,ол жұмыртқа береді оны дүкенге береді.Содан сағызды қыздарға береді,сосын олар су береді, суды ағашқа береді.Ол жапырақ береді оны сиырға береді,сиыр қатық береді.Оны мақта қызға береді,ол құйрығын береді .Сомен құйрығын қайтарып алады.
Өйткені қазақта жеті атаға дейін қыз алыспайды, оған дейінгі ұрпақ бір атаның баласы – туыс саналады. Қазақтар негізінен жеті атаны былайша таратады: 1. Бала. 2. Әке. 3. Ата. 4. Үлкен ата. 5. Баба. 6. Түп ата. 7. Тек ата.Жеті жұт. 1. Құрғақшылық. 2. Жұт (мал қырылу). 3. Өрт. 4. Оба (ауру). 5. Соғыс. 6. Топан су. 7. Зілзала (жер сілкіну).
Жеті жоқ. 1. Жерде өлшеу жоқ. 2. Аспанда тіреуіш жоқ. 3. Таста тамыр жоқ. 4. Тасбақада талақ жоқ. 5. Аллаһта бауыр жоқ. 6. Аққуда сүт жоқ. 7. Жылқыда өт жоқ. Жеті қазына. Ол жөнінде пікір талас көп. Алайда қазақтар ертеде жеті қазынаға мыналарды жатқызған: 1. Ер жігіт. 2. Сұлу әйел. 3. Ілім-білім. 4. Жүйрік ат. 5. Құмай тазы. 6. Қыран бүркіт. 7. Берен мылтық. болды
Баяғыда Мақта қыз болыпты.Мақта қыз үйін жинап жүріп,бір мүйіз тауып алады,мысықты шақырады,мысық келмейді.
-Келмесең келме!-деп,мейізді өзі жеп қояды.Жеп болған соң мысық келеді.
-Неге шақырдың?-деп сұрайды.Мақта қыз айтады.Ендеше қатығыңды төгем!-дейді.Мен құйрығыңды кесіп аламын!-дейді! Мысық қатықты төгіп жібереді.Мақта қыз мысықтың құйрығын кесіп алады.Мақта қыз құйрығымды берші дейді.Менің қатығымды қайтар дейді.
Бірінші сиырға барады.сиыр маған қатық берші дейді.менің қарным ашып тұр.Маған жапырақ әкеліп берсен .Мен саған қатық беремін дейді.
Содан мысық ағашқа барады.Ағаш,ағаш маған жапырақ берші дейді.Мен шөлдеп тұрмын маған су әкел дейді. Содан су әкеле жатқан қыздарға маған су беріңдерші дейді.Қыздар айтады бізге сағыз бер,сосын саған су береміз дейді.Әй дүкенші маған сағыз берші дейді.Маған жұмыртқа әкел депті.Содан тауықтан жұмыртқа сұрайды.Тауық бізге дән әкел дейді.Мысық жолдан тышқанды ұстап алып маған дән әкеліп берсең сені жемеймін депті ,содан тышқан дән әкеліп береді.Оны тауыққа береді,ол жұмыртқа береді оны дүкенге береді.Содан сағызды қыздарға береді,сосын олар су береді, суды ағашқа береді.Ол жапырақ береді оны сиырға береді,сиыр қатық береді.Оны мақта қызға береді,ол құйрығын береді .Сомен құйрығын қайтарып алады.