7-тапсырма. Мәтіннен термин сөздерді тауып, оларға түсініктеме беріңдер.
гендік модификацияланған организмдер (ГМО) - гендік кодына
бөтен гендер «жабыстырылған» ағзалар. Мысалы, картоп генінің
қатарына сарышаян генін қосу нәтижесінде біз ешқандай жәндік
жемейтін картоп түрін аламыз. Немесе күнделікті пайдаланып жүр-
ген қызанақты алсақ, оған солтүстік түйетабанының генін пайда-
ланған. Енді ол аязға төзімді, үсімейді. Бұл бізге не үшін қажет?
Айтып өткен картоп өнімі колорад қоңызынан зардап шекпейді.
Ал қызанақты солтүстік аязында да өсіруге болады. Сонымен қатар
бір пішінді, бірақ дәмсіз алмалар әбден шіріп біткенше керемет иіс
береді. Қазір байқап қарасақ, сатылатын жемістер сондай әдемі,
біркелкі және ұзақ сақталатын болып келеді. Күріш геніне астық
тұқымдастарында бұрын болмаған А дәруменін өндіретін генді қосуға
болады. Осылай ғалымдар дақылдардың өнімділігін арттыру үшін,
зиянкестерге төзімді болу үшін аз уақыттың ішінде жаңа сұрыптар
шығаруда.
қауіптілігі гендердің орналасуына байланысты. Гендер-
дің өзгеріске ұшырауынан белгісіз улы заттар түзіліп, адам мен
жануарларда аллергия тудыруы мүмкін. Құрамында гмо бар
азық өндірушілеріне өте көп табыс әкеледі. Гмо және трансгендік
азықтың қауіпсіздігін тексеру, негізінен, өндіруші есебінен жүреді.
Сондықтан ол объективті болып саналмайды. Кейбір ғалымдардың
ГМО қауіпті дегенді естігілері келмейтіні сол себептен болар.
ГМО азықтарын пайдаланудың зияны, өте қауіпті аллергиялык
реакциялардың пайда болу мүмкіндігі бар. Мысалы, АҚШ халқы
ГМО өнімдерін еркін қолданады, аллергиямен ауыратындар саны
70 пайызды құрайды. Ал Швецияда аллергияға ұшырайтындар - 7 па-
йыз, өйткені бұл елде мұндай өнімдерді қолдануға тыйым салынған.
Трансгендік өнімдерді пайдалану асқазанның сілекейлі қабаты
ның құрылымын бұзады. Жасушаларды мутацияға ұшыратады.
Зат алмасудың бұзылып, иммунитеттің төмендеуіне әкеледі. Гендік
модификацияланған азық-түлік ХХ ғасырдың биология сала-
сындағы үлкен жетістігі.
Тургенев выбирает это заглавие по нескольким причинам:
Именно история с Муму лучше всего иллюстрирует, как крепостное право влияет на крестьянина. Собака - единственное близкое Герасиму существо, но он настолько покорен барыне, что безропотно соглашается убить животное, которое никому не причинило вреда.
Смерть питомицы заставляет Герасима совершить небывалый поступок - уйти от госпожи обратно в деревню. Подобный протест для тихого и боязливого героя кажется просто невероятным, ведь даже потерю любимой девушки, Татьяны, он переживает легче.
В том, как дворник называет собаку, есть нечто трогательное. Ее кличка - единственное, что может внятно произнести немой Герасим. И потому она подчеркивает значимость любимицы для героя и его особое отношение к Муму.
Таким образом, заглавие рассказа имеет серьезную смысловую нагрузку. Оно не только связано с сюжетом произведения, но и лучше осознать его тему и проблематику.
Сол күні кешке Жамбыл (Жабаев) қарттың үйіне бардық. Жамбылдың үйіне кіріп, бір бөлмесінде жантайып жатқан жұдырықтай ақсақалға сəлем бердік... Жамбыл менің бетіме сығырая қарады. Оның сынап отырғанын байқап, мен де қабағымды түйіп, оған ежірейе қалдым. Содан соң Жамбыл Сəбитке (Мұқанов) қарай мойнын бұрды да:
- Мына қызыңды... түсі тым суық екен, батыр болса болар! - деді.
Сəбит оған қарық болып күліп жатыр. Менде үн жоқ. Жамбыл күлместен маған қайта қарады.
- Батыр болсаң сен Өтеген мен Сұраншыдан күштімісің, соны айтшы, - деді. Мен ойланбастан жауап бердім.
- Өтеген қаптап келе жатқан өрт сияқты да, Сұраншы сарқырап аққан су сияқты батыр болатын. Дүниеде от пен судан күшті жоқ. Мен ол екеуінің ешқайсысына да пар келе алмаймын. Мен - оттың ұшқыны, судың тамшысы ғанамын, Жəке, - дедім.
Жәкеңнің өлеңінде өзі айтатын «борға малған» сақалы шошаң-шошаң етіп қалды. Ол атамыздың күлгені екен. Енді көзі шырадай жайнап, жылы ұшқын шашып, тағы да Сәбитке қарады.
- Әй, Балуан, мынауыңның түрінде ғана емес, тілінде де бірдеңе бар екен, қоныңдар, - деді. Жәкең Сәбитті мол денесіне байланысты ылғи осылай, Балуан Шолақ деп атайды екен. Жамбыл «Балуан Шолақ!» десе, Сәбит: «Ау, тәте»деп жауап береді.
Біз жайғаса бастадық. Сырт киімдерімізді шешініп жатқанымызда шалдың сақалы, су бетіне секірген ақ қайрандай* болып, бір жарқ ете қалған еді. Енді жайланып отыра бергенімізде ай мүйізді ақ қошқардың үстіне салт мінген біреу, шабуылға шығатын кавалеристей екпіндетіп келіп, табалдырық алдына тоқтай қалды да:
- Әумин, - деп алақанын жайды. Малдас құрып отырған Жөкең мойнын бұрды да: - Әй, Балуан Шолақ, өзің жасаушы ма едің, әлде батырың беруші ме еді батаны? - деді. - Ойбай, тәте, өзіңіз жасаңыз, - деді Сәбит.
Жамбыл алақанын жайды да:
- Батырдың жолы болсын! Самсаған қолы болсын! Түсі де суық екен, Ісі де долы болсын, Аллаәкпар! - деп бетін сипады...
Объяснение: