76. Ғаламдық жылыну проблемасы
Күн райы қырық құбылатын болды. Бүгін-ақ суп-суық жел есіп,
жаңбыр жауса, ертесіне күн қызып, жер бетін 39-40 градус қайнаған
ыстыққа орай салады. Әсіресе, соңғы жылдардағы ауа райының
өзгеру адамдарды таңқалдырып отыр. Неге? Себеп кеn Əлеми
ғалымдары бас шайқап мұның себебін ғаламдық келіну
салдарынан іздейді. Бұ жанындағы әлемдік метеорология
ұйымының мәлімдеуінше, биылғы мамыр айы ауа райының тым
құбылмалылық танытқан айы боп, рекорд жасалды. Бір қызығы
мұндай өзгерістер маусым, шілде айларында да орын алды.
Ғалымдардың пікірінше ауа райының бұлайша өзгеруі
Климаттағы құбылыстың әсерінен Яки, олардың тілімен айтсақ,
бұл – ғаламдық жылыну.
Климаттың өзгеруі Ядролық қаруды қолдану немесе
соғыстар емес ол одан да алапат қауіп. Мұндайда қазақ Алла
зiлзаладан, топан судан сақтасын» дейді. Бірақ осы өзгерістердің
ауқымы мен олардың салдарлары қалай болатынын әлі күнге дейін
дәлме-дәл тап басып айту қиын. Температураның өзгеруі – бұл
жаңалық емес, осы өзгерістің жылдамдығы қандай болмақ? Міне,
жаңалық осы. Қазір жер шары бұрынғыға қарағанда 1,1 градусқа
жылыған.
Егер жер шары 3-4 градусқа қызса, онда алат болатынын
мамандар шімірікпей-ақ айтып жүр. Шынында да
жүзжылдықта а ң салғырттығынан жердегі тіршілік
иелерінің жартысы жойылып кетпек пе? Әлемдік экологияның
өзгеруіне бірден-бір себеп – мұздықтардың еруі. Жер шарыныѕ еѕt
полюсі де мұздықтарға оранып жатқанымен, табиғаттың бул
тылсымдығы бұзылудың аз-ақ алдында тұр.
Күн-түбір Қол-түбір
-дер-көптік жалғау -ы-тәуелдік жалғау(3жақ)
-і-тәуелдік жалғау(3 жақ) -нан-шығыс септігінің жалғауы
Балалар Жағасына
Бала-түбір жаға-түбір
-лар-көптік жалғау -сы-тәуелдік жалғау(3жақ)
-на-барыс септігінің жалғауы
Бiр аптада жетi күн бар. – В одной неделе семь дней.
Сөздiкте үш мың сөз бар. – В словаре три тысячи слов.
Сыныпта отыз екi адам бар. – В классе тридцать два человека.
Реттік сан есімдер (Порядковые числительные) Қаңтар - жылдың бiрiншi айы. – Январь - первый месяц года.
Он тоғызыншы палатада әжем жатыр. – В 19-ой палате моя бабушка лежит.
Жиырма бесiншi қазан - Республика күнi. – 25 октября - день Республики.
Он бесіншi ақпан. – 15-ое февраля. Жиырма екіншi наурыз. – 22-ое марта.
Бiріншi қантар - Жаңа жыл мейрамы. – Первое января - Новогодний праздник.
Он алтыншы желтоқсан - Тәуелсiздiк күні. – 16 декабря - день независимости.
.Жинақтық сан есімдер (Собирательные числительные)Екеуiнде кiтап бар. – У двоих книги есть.Мыналардың бiреуiнiң аты - Жан. – Имя одного из них - Жан.Олардың екеуi. – Они вдвоём. Бiздiң үшеуiмiз. – Мы втроём.
Болжалды сан есімдер (Приблизительные числительные)Біздің үйде қырықтай гүл бар. – В нашем доме около сорока цветов есть.
Бізде елуге жуық қызметкер бар. – У нас около пятидесяти сотрудников есть.
Алма нешелерде? Жиырмаларда. – Алме сколько лет приблизительно? Около двадцати.
Қайраттың жасы қырықтарда. – Возраст Кайрата около сорока.
Бөлшектік сан есімдер (Дробные числительные)үштен бiр – 1/3 - одна третья
бiр бүтiн бестен екi – 1 2/5 - одна целая две пятых
он алтыдан бiр – 1/16 - одна шестнадцатая нөл бүтiн оннан бес – ноль целых пять десятых (0,5)
сексен төрт бүтiн жүзден он үш – восемьдесят четыре целых тринадцать сотых (84,13)
Топтау сан есімдер (Разделительные числительные)қырықтан – по сорок, екiден – по два
жүз елу бестен – по сто пятьдесят
он-оннан – по десять, бес-бестен – по пять