8-тапсырма. Қалып етістіктерін жақша ішіндегі сәйкес келетін сөзбен байланыстырып айт. Сөйлем құра. Отыр (орындык аспан, жер), түр (дала, кітап, мәдени жатыр (тесек, калі перде), жур (су, тамак дәптер)
Адамзат қарқынды қарқынмен дамып келеді және мүмкіндігінше барлығын зерттеп келеді. Бүгінгі күнге дейін біздің ғаламшарымызда көп нәрсе үйренді және түсінді, ал ғарыш әлі толық зерттелмеген. Адам әрқашан жаңа нәрсені үйренуге тырысады, тіпті ежелгі уақытта адамдар күн, аспан мен аспаннан жоғары нәрселер жайлы ойланған. Сол күндерде технология жетілмеген, сондықтан адамдар ғарышта не бар екенін тек болжай алды.
Содан кейін адамдар ғарышқа ұшуға мүмкіндік беретін осындай құрылғыларды құра алды. Адамдар, тіпті адамдар да, басқа да тіршіліктер де бір жерде тұр деп ойлаған. Мүмкін, біз сияқты жануарлар мен адамдар тұратын Жер сияқты планета бар. Ғарыш кеңістігі шексіз және құпиялар мен қызықтарға толы.
Ғарышты зерттеу өте қызықты. Ғарышта не бар екеін қандай құпиялар бар екенін болжау оңай емес, сондықтан оны зерттеу саласы қызықты және күтпеген фактілерге толы. Бірде адам ғарышты толығымен зерттейді, содан кейін білуге ештеңе болмайды.
Қазіргі уақытта адамзат ғарышты зерттеуге көп ресуртар жұмсайды. Адам ғарышқа бару үшін көп күш жұмсады, қазір ғарышта жасырып жатқан барлық құпияларды үйренуге тырысады. Әр ғарыштық ұшыу миллиондаған қаржыны және көптеген адамдардың қатысын талап етеді.
Шөл даланың аптаған ыстығына қатты қызған құммен кез келген жануарлар сапар шеге алмайды. Құмды боран көзге ұрып, құм ауызға толып кеткенде адамның тыныс алуы да қиынға соғады. Алайда табиғаттың осындай дүлей күшіне түйе төтеп бере алады
2.Жылқы-адамзат өркениетіндегі, әсіресе, дала өркениетіндегі дамудың жарқын да елеулі көрсеткіштерінің бірі болады. Жылқыны қолға үйрете бастау көшпелі шаруашылық пен өркениет дамуының негізін қалады. Қолға үйретілген жылқының (E. caballus) шаруашылықта маңызы зор. Ол – ет және қымыз өндіру, салт міну, арбаға не шанаға жегу, әскери және спорттық бағыттарда өсіріледі.
3.Отырықшы және жартылай отырықшы шаруашылықтарда ол жер жырту кезінде соқаға жегілетін күш көлігі ретінде пайдаланылды. Қазақ байлары өз сиырларын ежелгі дәстүр бойынша кедейлерге сауын ретінде таратып беретін. Кедейлер сиырдың сүтін сауып ішетін. Оның есесіне ол сиырларды жемшөппен қамтамасыз етіп, бағып-күтуді, төлін аман өсіруді өз міндеттеріне алатын. Мәселен, Перовский уезінің атақты байы Біләш жыл сайын өзінің 700-ге тарта сиырын тап осылай «сауынға» беріп тұрған.
Адамзат қарқынды қарқынмен дамып келеді және мүмкіндігінше барлығын зерттеп келеді. Бүгінгі күнге дейін біздің ғаламшарымызда көп нәрсе үйренді және түсінді, ал ғарыш әлі толық зерттелмеген. Адам әрқашан жаңа нәрсені үйренуге тырысады, тіпті ежелгі уақытта адамдар күн, аспан мен аспаннан жоғары нәрселер жайлы ойланған. Сол күндерде технология жетілмеген, сондықтан адамдар ғарышта не бар екенін тек болжай алды.
Содан кейін адамдар ғарышқа ұшуға мүмкіндік беретін осындай құрылғыларды құра алды. Адамдар, тіпті адамдар да, басқа да тіршіліктер де бір жерде тұр деп ойлаған. Мүмкін, біз сияқты жануарлар мен адамдар тұратын Жер сияқты планета бар. Ғарыш кеңістігі шексіз және құпиялар мен қызықтарға толы.
Ғарышты зерттеу өте қызықты. Ғарышта не бар екеін қандай құпиялар бар екенін болжау оңай емес, сондықтан оны зерттеу саласы қызықты және күтпеген фактілерге толы. Бірде адам ғарышты толығымен зерттейді, содан кейін білуге ештеңе болмайды.
Қазіргі уақытта адамзат ғарышты зерттеуге көп ресуртар жұмсайды. Адам ғарышқа бару үшін көп күш жұмсады, қазір ғарышта жасырып жатқан барлық құпияларды үйренуге тырысады. Әр ғарыштық ұшыу миллиондаған қаржыны және көптеген адамдардың қатысын талап етеді.
1.Дала кемесi-туйе.
Шөл даланың аптаған ыстығына қатты қызған құммен кез келген жануарлар сапар шеге алмайды. Құмды боран көзге ұрып, құм ауызға толып кеткенде адамның тыныс алуы да қиынға соғады. Алайда табиғаттың осындай дүлей күшіне түйе төтеп бере алады
2.Жылқы-адамзат өркениетіндегі, әсіресе, дала өркениетіндегі дамудың жарқын да елеулі көрсеткіштерінің бірі болады. Жылқыны қолға үйрете бастау көшпелі шаруашылық пен өркениет дамуының негізін қалады. Қолға үйретілген жылқының (E. caballus) шаруашылықта маңызы зор. Ол – ет және қымыз өндіру, салт міну, арбаға не шанаға жегу, әскери және спорттық бағыттарда өсіріледі.
3.Отырықшы және жартылай отырықшы шаруашылықтарда ол жер жырту кезінде соқаға жегілетін күш көлігі ретінде пайдаланылды. Қазақ байлары өз сиырларын ежелгі дәстүр бойынша кедейлерге сауын ретінде таратып беретін. Кедейлер сиырдың сүтін сауып ішетін. Оның есесіне ол сиырларды жемшөппен қамтамасыз етіп, бағып-күтуді, төлін аман өсіруді өз міндеттеріне алатын. Мәселен, Перовский уезінің атақты байы Біләш жыл сайын өзінің 700-ге тарта сиырын тап осылай «сауынға» беріп тұрған.
4.жунiн