Есімше — етістіктің есім сөздерге ұқсас белгілері бар түрі. Ол түбір етістіктен арнайы жұрнақтар арқылы жасалады. Мысалы, “-ған, -ген”, “-қан, -кен” жұрнағы етістікке жалғанып, оған өткен шақ мәнін қосады: “жазылған хат”, “келген адам”, “ол кеткен”, “сен бергенсің”, “мен барғанмын”. Сондықтан ол бұрынғы өткен шақтың көрсеткіші қызметін атқарады. Ал “-атын, -етін”, “йтын, йтін” жұрнағы қимылдың келешекте жасалу мәнін білдіреді: “істелетін жұмыс”, “ол ертең келетін сияқты”. Сөйлемдегі мағынасына қарай өткен шақ мәнінде де қолданылады: “ол бұрын бізге жиі келетін”. Келесі “-ар, -ер”, “-р”, “-с” жұрнағы қимылдың келешекте жасалуы да, жасалмауы да мүмкін екенін білдіреді: “айтылар сөз”, “бермес ас”, “келер күн”, т.б. Осымен байланысты бұл жұрнақ тілде болжамды келер шақ қызметінде қалыптасқан: “ол бүгін-ертең келер”. Сондай-ақ, “-мақ, -мек”, “-пақ”, “-пек” жұрнағы алда жасалатын істі мақсат етуді білдіреді. Мысалы: “кездеспек күн”, “орындалмақ жұмыс”, “айтылмақ сөз”.
Қайда баражатқан шалсың? ККел екеуміз күш сынасайық-деп қазандай бір тасты көтеріп, аспанға лаұтырып жібереді де, қайта қағып алып: Ал, шал, осылай етші дейді. Қаңбақшал сасып қайтерін білмей, тасты құшақтап, аспанға бір, тасқа бір қарап, күнімен тұрады. Сонда дәу: Е. не қып тұрсын? лақтыр дейді. Шал: Аспанға лақтырсам, аспан айналып жерге түседі ау.деп, жерге қақпай түсірсем, жер ортасынан ойлып түсе ме? деп, қауыптеніп тұрмын дейді. Сонда дәу келіп, шалдың қолынан ұстай алады да:Ақсақал лақтырмайақ қой, текке қырыламыз деп жалынып қойғызады 2 Шал үйіне келіп, кемпіріне:Ертең дәу қонаққа келеді дегенде: Ойбай немізді береміз? деп сасады кемпір. Шал тұрып: Дәудің төбесі көрінгенде мен есіктің алдында отырамын. Сонда сен оның көзінше не істеймін шал деп маған қара мен не десем соны істемекші болып пышақты алып тұра ұмтыл деп кемпіріне үйретіп қояды
