8. Жаңылтпашты оқып, жатқа жаз. Толағай, торы ала атыңды тағалатып ал.
Күрделі мүшені тап, оның қай сөзбен байланысқанын сызып көрсет.
Күрделі мүшенің айтылуы мен жазылуын салыстыр.
Толағайдың торы ала аты бар.
о
о​

жусан иісі  - соғыстың кезінде жарық көрген повесть. авторы  сайын мұратбеков. араб тіліндегі нұсқасы бар.

кішкентай аян жастайынан шешесінен айырылып, әжесімен бірге бір ауылға көшіп келеді. осы ауылдың ойнап жүріп жаңа кездестіреді. аянмен тез достасып, аян екінші атаман атанады. ол ақкөңіл,ақылды болған. негізі ол ешкіммен төбелеспейтін еді. бірақ бір күні есікбай аянға өзі тиісіп, төбелесе бастады. бәрібір соңында аян барлық күшін жинап, жеңді. аян мектепте де өзінің зеректілігін бірінші күннен бастап көрсетеді. ол ең бірінші хат танып, ға көмектескен. бірде аян өрісте мал қайырып жүріп тобығы тайып, одан кейін аяғы тайғыш болып қалды.

ii бөлім

бұл бөлімде аянның әжесінен айырылғаны, ертегілері баяндалады. әжесі қайтыс болғаннан кейін оны бапай атты туысы асырап алады. бірақ оған дұрыс күтім жасамайды. әжесі өмірден кетсе де, ң қамықпауы бәрін таң қалдырады. күнде оның ертегісін тыңдауды әдет қылдырған. ауа райы суық болса да аянның ертегісін өткізуге болмайды. ол күнде бір ертегі ойлап тауып, күннің батқанын күтіп, бәріне айтып береді. оның ертегісінің қызық болғаны соншалық, оның ертегісін тыңдаған ертегіге кіріп кетеді. бұл кезде олар соғыстағы аға-әкелерін естеріне түсіріп, оларды тауып алып, бірге соғысуды армандайды.

iii бөлім

аянның мінезі өте қызық еді. бірде ол тұйық мінезді, бірде өзін мүлде танымай қаласың. ол көп ойынға араласа бермеуші еді. бірақ осы кеште ол бәрін таң қалдырады. оның шанасына қанат біткендей болады. осыны көріп сайын мұратбеков онымен бірге шана тепкісі келеді. ол үйде шанасын іздеп жатқанда, әжесі оны ұстап алып, төсегіне жатқызады. осы кештен кейін аян дағдылы шана тебетін болды. ол ға ертегісін айтып, тәмәмдаған соң, біреуімізден шана сұрап, сырғанақта жападан жалғыз түнге дейін ойнайтын болды. бір күні барлық ауыл аянның ертегісін тыңдауға жиналғанда, аян көкесінің, өзінің киімінен жусанның иісі шығатынын айта бастады. оның көңіл- күйі өте жақсы еді. одан соң аянға шана беру кімнің кезегі жөнінде килігеді. аян осы түні ерекше қызықты: бір көзді дәу туралы ертегісін бастайды. барлық ң үрейлері ұшады. сөйтіп отырғанда шөптің арғы жағынан өрт шығады. ң барлығы қора үстінен секіріп, қаша жөнеледі. ең соңында аян қалып қойып, қора үстінен секіріп жатқанда аяғын ауыртып алады. осы кезде ауыл бригадирі тұржан келіп, аянды соққыға жығады. ауыл тұржанға наразылық білдіреді. осыдан кейін аян аяғынан тұра алмай төсек тартып, жатып қалады. біраз уақыт өткеннен кейін аян жазыла бастайды, бірақ ол енді бұрынғыдай мүлде ойнамайтын болады.

iv бөлім

бөлімнің басында, әжесі қайтыс болып, бапайдың қолына түскен аянға, оның досы келеді. аян қуанып өз ертегісін бастайды. ертегісі «баяғыда бір жетім » деп басталушы еді. бапай да, оның әжесі де олардың әңгімесіне құлақ салмайтын. бірақ бусанған қарт рақаттана кекіріп қоятын да «енелеріңді ұрайын, осы екеуінің-ақ сыбыр-күбірі бітпейді екен, ә. қыз алып қашқалы ақылдасып жүргеннен саусыңдар ма-ей? ! » деп әзілдейді. бір күні екіге бөлініп қар атқыласып ойнамақ болды. бұл ойынға аян да қатысқысы келген. лезде жүгіре алмайтындығынан атаманның екеуі де оны алудан бас тартты. бұған ашуланған аян асылбек шалдан тобығын салып беруді сұрайды. асылбек шал ң өтінішін орындайды. бірақ, амал не, аян мұнан кейін де тобығын тайдырып алады. бұл – көктем кезі еді. сонда аян өгіз айдап өгізден домалап түскен кезде тобығы тағы тайды. кейін аянды үйіне жібереді. аян халықпен қоштасып «мен әлі бәріңе де хат жазып тұрамын» деп кетеді.

кейіпкерлері[өңдеу] аян  -қоңырқай жүзі тершіп, маңдайындағы біркелкі етіп қиылған кекіл шашы бар. ешкіммен төбелесіп, сөзге келмейді. әңгімеде өжет, қайсар, зерек, өте ақ көңіл, мейірімді, ақылды және де жетім болып суреттеледі. тобығын шығарып алып, сол аяғын сүйретіп жүретін,шілбиген ақсақ қара . өз ойынан таңғалдыратын ертегілер шығарады. өте мейірімді . сонымен қатар өте тапқыр, ақылды, білімді, зерек және ақ көңіл .садық  - аянның досы. ауылда "бірінші атаман" атанған.есікбай  -сидаң бойлы, қол-аяғы қара қайыстай қатқан ұзын, жүгіргенде алдына жан салмайтын, өзі төбелесқор, сотқар . кейде қараптан-қарап келе жатып әркімге бір ұрынатын жаман әдеті бар. әлі жеткенді аяқтан шалып қап, болмаса басынан тоқай алып жылатып жіберетін. аян алғаш рет келген кезде, аянмен төбелесіп, одан жеңіліп қалған еді.бапай  - әжесінің тумаласы. аянның әжесі қайтыс болғанда, аянды асырап алған. әйелі екеуі аянға дұрыс күтім бермеген.тұржан- өте қатал, ауылдың бригадирі, аса қатыгез, мейірімсіз , жағымсыз кейіпкериманжанов- дірілдей қалшылдаған,көзі қып-қызыл болатын аян мен ауыл ң ұстазы.сайын мұратбеков- ақкөңіл,мейірімді, аянның жақын досы .

Төрт мезгил бар: кыш, жаз, жай жана күз. алардын баары бул тартиби жөнүндө толугу менен өзгөрөт. кыш - суук жана көз ачырбай жааган мезгил. бул учурда болгон, сен курууга аргасыз, сохдон ойноп, кооздоочу элементтери болот. -жылы, кышында жылы майрамдашууда. бирок, бул жерде, кар эрип жатат. биринчи гүлдөр пайда болду. дарактар ​​бүчүрлөрдү гүлдөшөт. быйылкы жазда келди. жаз жылуу жана жылуу болуп жатат. акырындык менен жазгы жайында ийгиликтүү - жылдын ысып убакыт. ал эми жайында жүргүзүлүшү мүмкүн баарын тизмеге жок. бирок, бардык жакшы нерселерди аягына чыгышы керек, ал эми күз келгенде. эрте күз, сентябрда, абада учуп турат. дарактар ​​түсү жашыл тъстён алтын өзгөртүп, кызгылт сары, кызыл. кар кеч күздөгү туура келет. ошондой эле кыш да өтүп кеткен. бул цикл эч качан жок болбойт.