9. Етістік құрамына қарай бөлінеді A ) 5 B ) 4 C ) 3 D ) 2 E ) 6 10. Сан есімге қай септіктің жалғауы жалғанып тұрғанын көрсетіңіз . Оның жасы 30 дан асты . А ) Табыс B ) Барыс C ) Жатыс D ) Шығыс Е ) Көмектес 11. Мақалды табыңыз . А ) Кемедегінің жаны бір . В ) Дарияның жанынан құдық қазба . C ) Жері байдың елі бай . D ) Әлін білмеген әлек . E ) Айдағаны – бес ешкі , ысқырығы жер жарар . 12. Антоним бола алатын тұрақты тіркесті табыңыз . А ) азар да безер болды – ат - тонын ала қашты B ) көрер таңды көзімен атырды , түн ұйқысын төрт бөлді C ) Ит арқасы қиянда , ит өлген жер D ) ит терісін басына қатады – басын сипады E ) көз шырымын алу , көз ілу 13. Қайталама қос сөзді табыңыз . А ) төсек - орын , ес - түс В ) теп тегіс , ап - ашы С ) емін - еркін , ығы - жығы D ) анда - санда , оқта - текте E ) қым - қуыт , ту - талақай 14. Жалғау жалғанбайтын сөз табын табыңыз . А ) Шылау В ) Етістік C Есімдік D ) Yerey E ) Зат есім 15. Өзі жалғанған заттың екеу немесе одан артық екенін білдіретін қосымшаны табыңыз . А ) тәуелдік жалғау В ) септік жалғау С ) жіктік жалғау D ) жұрнақ E ) көптік жалғау 16. Тәуелденген сөзге жалғанбайтын септік жалғауын табыңыз . А ) -н В ) –нда C ) -ты D ) -дан E ) –бен то17. Есімше қай жағдайда сөйлемде баяндауыш болады ? А ) зат есіммен тіркесіп немесе ілік септігінде тұрып В ) барыс , жатыс , шығыс , көмектес септіктерінде келіп C ) атау мен іліктен басқа септіктерде заттанып қолданылса D ) көмекші есіммен , септеулік шылаулармен тіркесіп E ) жіктеліп келіп 18. Қосымшасы дұрыс жалғанбаған қысқарған сөзді көрсетіңіз . А ) АН - 24 тiң . B ) 23 см - ден . C ) КСРО - ға . D ) М. Жұмабаевпен . E ) ҚХР - дың . 19. Септелген есімдікті табыңыз . А ) бәріміз В ) анауыңыз C ) сонысы ) мынаған E ) қалайсыз E ) Жауын - шашын 20. Ілік септіктегі сөз қай жалғау жалғанған сөзбен тіркеседі ? А ) Жатыс септігі жалғауы B ) Барыс септігі жалғауы C ) Жіктік жалғау D ) Тәуелдік жалғау E ) Септік жалғау 21. Сөйлемнің бірыңғай мүшелерін табыңыз . А ) Мұнда , қыр даласында , қызық көп . В ) Ол Әсет пен оның әкесін көрді . C ) Самат , ағаң келді ме ? D ) Шыны керек , бар шыным сол . E ) Жанар , жұмыс аяқталды . E ) Мақсатты келер шақ 22. Сөздік қорға жаңадан енген сөздер қалай аталады ? А ) Архаизмдер B ) Историзмдер С ) Неологизмдер Д ) Фразеологизмдер E ) Омофондар 23. Тұрақты сөз тіркесін табыңыздар . А ) Көркем ой B ) Көзі ашық C ) Қара көк Д ) Көп түкірсе көл E ) Кең жайлау 24. Белгілі бір ғылым саласына тән сөздер қалай аталады ? А ) Көнерген сөздар В ) Қос сөздер C ) Терминдер Д ) Неологизмдер E ) Кәсіби сөздер 25. Кәсіби сөздерді табыңыз . А ) Иінағаш , суағаш B ) Жүген , үзеңгі , щылбыр C ) Қахажаппа , корыктык Д ) Сөмке , кереует E ) Түбек , материк
1. Шешен (жезтаңдай, ділмар, айыркөмей, орақ ауыз, от тілді, сөзуар, тапқыр) - тілге жүйрік,сөз қисынын тауып айтатын халық қалаған сөз шебері. Ел-жұртты елеген, халқы қалаған азаматтарды ардақтаудың ана тілімізде атаулары мен дәріптеу, бейнелеу сөздерін айтып тауысу қиын.
2. қазақтың би шешендері от тілді орақ ауызды кез келген дау дамайды шеше білген . Елінің тәуелсіздігі үшін дарынымен тас жарған .
Қазақтың би-шешендерінің асыл мұрасы
«Өнер алды — қызыл тіл», — деп білген халқымыз ежелден сөз өнерін қадірлеген. Мұралардың ең қымбаты, асылы — сөз өнері. Қазақ халқы қымбат сөздің, киелі сөздің құдіретіне бас иген. Сөз өнерінен аяулы, ардақты өнер жоқ, өйткені ол — ұлтымыздың ақыл-ойы, ар-ожданы, абыройы.
Сөз өнерінің негізін, əрине, сөз түзеді. Қазақтың киелі де, қасиетті шешендік өнері «бар өнердің биігі» ретінде саналған. Оған тағы да бір дəлел «Қазақ халқы сөз өнерін жоғары бағалаған. Ол өнердің ұшар биігі де, қоңыр жайсаңы да — біздің қазіргі өміріміз деп білем», — деп жазады ғалым М.Б.Балақаев [1] «Қазақ əдеби тілі» атты еңбегінде.
Шешендік сөздер — мəн-мағынасы терең тəрбиелік мəні зор, кұнды дүние. Ең алдымен, шешендердің сөздері ауызекі айтылып, ауызша таралған, халық жадында сақталған.
Шешендік сөздер деп қазақ халқының өмірінде арғы-бергі кезеңдерде ғұмыр кешкен белгілі бір тарихи тұлғалар есімдеріне байланысты айтылатын өнегелік мағына-мазмұны терең сөздерді айтады. Шешендік сөздер өскелең ұрпақты ақылдылыққа, төзімділікке баулып, елді, жерді сүюге, батырлық пен елдікті, ізгілік-жақсылықты дəріптеп, əділдік үшін күресуге, ел қамын жейтін қамқор азамат болып өсуге тəрбиелейді.
Объяснение:
1. Шешен (жезтаңдай, ділмар, айыркөмей, орақ ауыз, от тілді, сөзуар, тапқыр) - тілге жүйрік,сөз қисынын тауып айтатын халық қалаған сөз шебері. Ел-жұртты елеген, халқы қалаған азаматтарды ардақтаудың ана тілімізде атаулары мен дәріптеу, бейнелеу сөздерін айтып тауысу қиын.
2. қазақтың би шешендері от тілді орақ ауызды кез келген дау дамайды шеше білген . Елінің тәуелсіздігі үшін дарынымен тас жарған .
Қазақтың би-шешендерінің асыл мұрасы
«Өнер алды — қызыл тіл», — деп білген халқымыз ежелден сөз өнерін қадірлеген. Мұралардың ең қымбаты, асылы — сөз өнері. Қазақ халқы қымбат сөздің, киелі сөздің құдіретіне бас иген. Сөз өнерінен аяулы, ардақты өнер жоқ, өйткені ол — ұлтымыздың ақыл-ойы, ар-ожданы, абыройы.
Сөз өнерінің негізін, əрине, сөз түзеді. Қазақтың киелі де, қасиетті шешендік өнері «бар өнердің биігі» ретінде саналған. Оған тағы да бір дəлел «Қазақ халқы сөз өнерін жоғары бағалаған. Ол өнердің ұшар биігі де, қоңыр жайсаңы да — біздің қазіргі өміріміз деп білем», — деп жазады ғалым М.Б.Балақаев [1] «Қазақ əдеби тілі» атты еңбегінде.
Шешендік сөздер — мəн-мағынасы терең тəрбиелік мəні зор, кұнды дүние. Ең алдымен, шешендердің сөздері ауызекі айтылып, ауызша таралған, халық жадында сақталған.
Шешендік сөздер деп қазақ халқының өмірінде арғы-бергі кезеңдерде ғұмыр кешкен белгілі бір тарихи тұлғалар есімдеріне байланысты айтылатын өнегелік мағына-мазмұны терең сөздерді айтады. Шешендік сөздер өскелең ұрпақты ақылдылыққа, төзімділікке баулып, елді, жерді сүюге, батырлық пен елдікті, ізгілік-жақсылықты дəріптеп, əділдік үшін күресуге, ел қамын жейтін қамқор азамат болып өсуге тəрбиелейді.
Объяснение: