Бұл дүниеде мен пір тұтар, сырласар жалғыз-ақ нәрсем бар, ол – кітап, әкем де, шешем де сол – кітап. Кейбірін екі-үш қайтара жалықпай оқып шықтым. Жалғыздығың, жетімдігің – бәрі-бәрі ұмтылып, басқа бір жұмақты өмірге сапар шеккендей боламын. Әттең, жағдай келсе, оқуымды одан әрі жалғастырып, Алматыға аттанар едім. Шынымды айтайыншы, кітап жазып, жазушы болғым келеді...» Бұл – Тортайдың сөзі. Мектеп, парта, ұстаз көрмеген баланың сөзі. Кітапты пір тұтып, ата-анасындай көруі, бір кітапты қайталап оқуы, оқуға деген құлшынысы, жігері Тортайдың кем тұсын «жауып» тұрғандай. Ал «жалғыздық», «жетімдік» дегенді кітап оқып жеңетін Тортайдың көкжиекке көз тігіп, қиялға шомған сәттегі ойын білесіз бе? «... Егер, осы тұрған жерімізден тұп-тура шығысқа жаяу тартып кетсек, қайда барар едік? Білемісің (мен иығымды көтеремін), ә білмейсің. Моңғолиядан бір-ақ шығар едік. Сен болмасаң, мен жүре беруден әсте шаршамас та, қорықпас та едім. Рас айтамын, Моңғолияға барар едік...». Арманның аласармайтын шыңына жеткен баланың ойы. Ақылды әрі зерек Тортайдың оқып-білгені арманына жетелеп еди.
Бұл дүниеде мен пір тұтар, сырласар жалғыз-ақ нәрсем бар, ол – кітап, әкем де, шешем де сол – кітап. Кейбірін екі-үш қайтара жалықпай оқып шықтым. Жалғыздығың, жетімдігің – бәрі-бәрі ұмтылып, басқа бір жұмақты өмірге сапар шеккендей боламын. Әттең, жағдай келсе, оқуымды одан әрі жалғастырып, Алматыға аттанар едім. Шынымды айтайыншы, кітап жазып, жазушы болғым келеді...» Бұл – Тортайдың сөзі. Мектеп, парта, ұстаз көрмеген баланың сөзі. Кітапты пір тұтып, ата-анасындай көруі, бір кітапты қайталап оқуы, оқуға деген құлшынысы, жігері Тортайдың кем тұсын «жауып» тұрғандай. Ал «жалғыздық», «жетімдік» дегенді кітап оқып жеңетін Тортайдың көкжиекке көз тігіп, қиялға шомған сәттегі ойын білесіз бе? «... Егер, осы тұрған жерімізден тұп-тура шығысқа жаяу тартып кетсек, қайда барар едік? Білемісің (мен иығымды көтеремін), ә білмейсің. Моңғолиядан бір-ақ шығар едік. Сен болмасаң, мен жүре беруден әсте шаршамас та, қорықпас та едім. Рас айтамын, Моңғолияға барар едік...». Арманның аласармайтын шыңына жеткен баланың ойы. Ақылды әрі зерек Тортайдың оқып-білгені арманына жетелеп еди.
ОСЫНЫ ТАПТЫМ ДУРЫС БОЛМАСА АЙТ
Аңшылық туралы мақал – мәтелдер.
Аңшының ажалы аңынан.
* * *
Оғы шалыс ұшпайтын аңшы болмас,
Жаңылыспайтын емші болмас.
* * *
Аңшы тұтудың қанша амалын білсе,
Аю құтылудың сонша айласын жасайды.
* * *
Ескі көр тірілерге үй болмайды,
Тақыр жерде аңшыда күй болмайды.
* * *
Аңшы аңына қарап шығады,
Арыстан көргенін жығады.
* * *
Құсбегісі келіссе,
Күйкентай құс қаз алар.
* * *
Саятшының сұңқары
Салған жерден іледі.
* * *
Аңды не көрінбегенатады, не ерінбеген атады.
* * *
Аңшының екі сөзінің бірі – өтірік.
* * *
Ит иесі үшін алады.
Бүркіт жемі үшін алады.