9-тапсырма.Мәтінге сүйеніп, кестені толтыр.Ғалымның жетістікке жету жолында істегенеңбектері.Ғалым еңбегінің нәтижелеріжетістіктері.
Вот текст.
Асқар Жұмаділдаев — физика-математика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан ның Ұлттық Ғылым академиясының академигі. Асқар Жұмаділдаев 1956 жылы 25 ақпанда
Қызылорда облысы, Шиелі ауданы, Шиелі кентінде дүниеге келген. Ол Алматыдағы дарынды балаларға арналған арнайы физика-математика мектебін бітіреді. Содан кейін Мәскеудегі М. В. Ломоносов атындағы университеттің механика-математика факультетіне оқуға түседі. Қазақ мектебін бітірген балаға орыс тілі сынағынан өту қиын болады. Орыс тілінен жақсы баға алмаса да, қабылдау комиссиясы оның математикадан ерекше қабілетін бағалап, аппеляциядан өткізуді ұсынады. Асқар талмай ізденіп жүріп, үшінші курста ғылыми жұмыс жазады. Бұл еңбегі үшін Петровский сыйлығымен марапатталады. Одан кейін Лениндік стипендияға ие болады. Мәскеу мемлекеттік университетін үздік аяқтап, одан кейін аспирантурасын бітіреді. Отыз екі жасында атақты В. А. Стеклов атындағы Математика институтында докторлық диссертациясын сәтті қорғайды. Ғалым 80-ге жуық ғылыми мақалалардың авторы.
Асқар Жұмаділдаев—қазақ елінен көптеген шетел университеттеріне дәріс оқуға, ғылыми еңбектер жасауға алғаш шақырылғандардың бірі. Ол 1995 жылдан бастап он жылдай Еуропада қызмет істеді. Гамбург, Мюнхен, Бильфельд, Киото, Оксфорд, Стокгольм университеттерінде профессор болды. Ғалым математика ғылымының дамуына үлкен үлес қосты. Ол оң сипаттамалы Ли алгебрасы мен деформацияларын және олардың қолдануын зерттеді. Векторлық өріс алгебрасының бөлшектенбейтін кеңеюін есептеді. Ассоциативті емес алгебраның тепе-теңдіктерін тапты.
Ғалым ғылымға қосқан орасан еңбегінің арқасында 1981жылы физика-математика ғылымдарының кандидаты, 1988 жылы физика-математика ғылымдарының докторы, 1990 жылы Қазақ Ұлттық университетінің профессоры, 1995 жылы ҚР ҰҒА-ның корреспондент мүшесі, 2004 жылы ҚР ҰҒА-ның академигі атақтарына ие болды. Асқар Жұмаділдаев Германиядағы Гамбург, Мюнхен, Бильфельд университеттерінің профессоры атанды. 1986-2001 жылдары Кэмбридж университетінің жанындағы Ньютон институтында , Италиядағы А. Салам атындағы Халықаралық теориялық физика орталығында, Швеция корольдік Ғылым Академиясының Миттаг-Лефлер атындағы Математика институтында, Канададағы Фильдс атындағы Математика институтында қызмет атқарып, дәрістер оқыған. Германияның, АҚШ-тың мемлекеттік стипендияларын, Швеция корольдік Ғылым Академиясының грантын алған.
Ғалымның ғылымдағы бұл еңбектері жастарға үлг
Грек тілінен бастау алатын үш түбір: ГЕО/ЭКО/ЛОГ/ия сөзіне бірікті.
Сөздің түбірін түсінік білдіретін иероглиеф ретінде қарастыруға болады.
Ортасында гректің «ойкос» яғни үй деген мағынаны білдіретін түбір сөз
орналасқан. Бұл әр түрлі деңгейдегі тірі организмдердің мекені болып
табылады: экожүйенің, ірі кеңістіктік биологиялық жүйе ретінде биомалар
және Жердің биосферасын құрайтын тірі жиынтығы туындайтын түрлері,
олардың комбинациялары болып табылады. Бұл жағдайда қарым-қатынас
және «үйдің» іші аясында және «үй» және қоршаған әлем арасында өзара
байланыс жатады. Осыдан Геоэкологияға негіз болып табылатын: сөзсіз
табиғи және әлеуметтік ғылымдар бағыттарын араласып орналасқан
ғаламдық (әлемдік) мәселелері бойынша нақты қызығушылықпен Жерді
жүйе ретінде зерттеу.
Бұл адамзат қоғамының пайда болуынан бастап «үй» болып табылады.
Алайда, соңғы жылдары, әсіресе, соңғы онжылдықта, адамзат, бұл жай ғана
өз үйлерінде өмір сүріп емес, осындай қуатты, табиғи, жалпы дүниежүзілік
күшті қоғамға айналып, өз іс-әрекеттерімен оның жекелеген құрамдас
бөліктерін жоюға дейін өзгертті. «OIKOS» түбірінде тұрған түсініктер
маңыздылығы және адамзатпен байланысты уақыттың тарихи масштабында
экспоненциалды түрде шкаласы артады. Антропогендік әсер барған сайын
қайтымсыз болып, тіпті апатты күйге ұшырап отыр. «Экология» сөзі,
негізінен, адам мен табиғат арасындағы қарым-қатынас кешенін айқындауы
арта түсті. Эрнст Геккель1866 жылдан бастап пайдаланып жүрген бұл сөздің
тағы бір мағынасы, тірі заттар мен қоршаған орта арасындағы өзара
тәуелділікті зерттейтін, биология бөлімі болып табылады.
"Геоэкология" сөзіндегі «гео» түбірі Гео Жерінің грек құдайының есіміне
байланысты. Ол дәстүрлі түрде Жер туралы ғылымдарды баурап, олардың
біртұтастығы мен өзара тәуелділігін нақтылай түседі. «Гео» түбірі атап
айтқанда, өңірлер мен елді мекендерді немесе процестерге байланысты төмен
иерархиялық деңгейде, құбылыстар, ортақ жер үсті, жаһандық процестерді
негізге ала отырып, тұтастай алғанда, бірінші кезекте Жерді қояды.
«Эко» түбірі табиғаттың тірі бөлігіне жатса, ал қарапайым жағдайда,
«эко» түбірі жансыз табиғат болып табылады. Осы мағынада, "геоэко"
комбинациясы шын мәнінде тірі және өлі табиғат бірлігін көрсетеді.
"Геоэко" комбинациясы, сондай-ақ біздің «үйдің», яғни Жердің жағдайы
адам әрекетіне тәуелді екенін еске түсіреді
«Логос» түбірі ғылымды немесе белгілі бір затты табиғи және әлеуметтік