А жасаған мәдениет екіге бөлінетінін сендер білесіңдер.Біріншісі- рухани мәдениет, екіншісі- материалдық мәдениет. Рухани мәдениетке музыка, әдебиет,сәулет өнері,кескін өнері жатса,а ң шаруашылыққа байланысты күнкөрісінен туған дүниелері материалдық мәдениетті құрайды. Көшпелілердің рухани мәдениеті өте бай. Мал шаруашылығы егіншілікке қарағанда бұқара халықтың барлығы қамтылмайтын, қамтығанның өзінде көшпелі қауымның бос уақыты көбірек болатын шаруашылық түрі. Сонымен қатар көшпелілер отырықшыларға қарағанда табиғатқа жақынырақ, онымен етене өмір сүрген. Көшпелілерде табиғатқа негізделген дүниетаным, ақынжандылық,қиялшылдық, түптеп келгенде, шаруашылықпен ойлау жүйесі қатты дамыды.
Қазақ мәдениеті - өзінің негізгі тіні, өзегі, тұрпаты жағынан көшпелі мәдениеттің үлгісінде жасалған өркениет. Қазақ мәдениетінде отырықшы өркениеттің үлгілері аз болған жоқ.Отырықшы өркениет үлгілері әсіресе, орта ғасырларда, оңтүстік өңірлер мен Жетісуда отырықшы қала мәдениеті дәуірлеген кезде көбейе түсті.
Тапсырма. Мәтінді оқи отырып, жоспар құру.
Жоспар:
1.
2.
3.
Тянь-Шань тауы мен Жоңғар Алатауында мекендейді. Ол жерлерде тиісінше 200 және 300-дей аю тіршілік етеді. Бұл аңға тиетін негізгі қауіп – адамның тікелей аулауы және таулы аудандарды игеру барысында оны мекендейтін жерлерінен ығыстыру.
Жоңғар Алатауында қорық ұйымдастырып, ал Алматы мен Ақсу-Жабағылы қорықтарында аюды қорғауды күшейту керек.
Қызыл қасқыр.
Қазақстанда Тянь-Шань мен Жетісу (Жоңғар) Алатауында кездеседі. Дене тұрқы 100 — 110 см, құйрығының ұзындығы 45 — 50 см. Құйрық жүні үлпілдек. Арқасы қызыл қоңыр, екі бүйірі солғын қызыл түсті. Қызыл қасқыр жаз айларында альпі және субальпі белдеулерінде 2500 — 4000 м биіктікте, таутеке мен арқар жайылатын жерлерде қоныс аударып тіршілік етеді. Баспана ретінде түрлі қуыстар мен басқа аңдардың тастап кеткен індерін пайдаланады. Көбеюі жөнінде деректер аз. Мысалы, Бейжің хайуанаттар паркінде қызыл қасқырдың қаңтар айында ұйығып, 60 күннен кейін көбіне 3 — 4 күшік туатыны анықталған. Көбею кезінде үйірімен (5 — 10, кейде 30) жүреді. Қызыл қасқыр — терісі бағалы аң. Саны өте аз, соңғы 40 жылда Қазақстанда қызыл қасқырдың кездескені туралы дерек жоқ. Қызыл Қасқыр Халықаралық табиғат қорғау одағы мен Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.
Бурабая аумағында археологтар қоланың заманыныңсайманының қоймасын кездестірді. Сол айғақта- туралыана, не Бурабай жерле- тек аушылар, бірақ жәнеегіншілермен және мал шаруашылықтарыммен болды.Мында емес ретті алтынның және кеннің алапасынадеген бар- скифские баулар өткен.
Бурабай материалдық мәдениеттің ескерткіштерімен асабай. Бірақ оның тамаша табиғаты әсерді кіші не біреулержасайды