Абай (ибраһим) құнанбаев. (1845-1904) абай қазақтың ұлы ақыны, композитор, философ, қазақ жазба әдебиетінің негізін қалаушы, оның алғашқы классигі. әкесі құнанбай өскенбайұлы бай, би және қазақ руларының ішіндегі беделді ң бірі болған. құнанбай қарқаралы дуанының аға сұлтаны болған. құнанбай діншіл болған. мұсылман дінінің ықпалын күшейту мақсатын көздеп орта азияның діндар қожаларын, татар молдаларын қарамағындағы ауылдарға таратқан. олардың мұсылманша оқытқан. өз ауылында ғабитқан деген молданы ұстап, абайды да оқытқан. абайдың сабаққа зеректігін байқаған соң, әкесі семей қаласындағы мұсылман имамы ахмет ризаның медресесіне берген. ол дін сабақтарына тарих, поэзия, , философия сияқты дүние тану пәндерін араластыра оқытуды қажет көретін ағымның бағытын ұстаған болған. абай бұл медреседе 4 жыл оқыған кезінде араб, иран және орта азия әдебиеті классиктерінің шығармаларымен жақсы танысады. өзі үлгілерінен үйренген. абайдың жазу жұмысында үлгі еткені 19-шы ғасырдағы орыс әдебиеті болған. абай семейдегі медреседен кетер алдында үш айдай орысша оқыған, осы тілде аздап жаза және сөйлей білген. еліне қайтқаннан кейін де семеймен қатынасын үзбеген. семейге саяси көзқарастары үшін жер аударылған, орыс оқымыстылары н.и.долгополов және е.п.михаэлиспен танысып, орысша білімін терендете түсуге жәрдем алған. абай семейге келіп, айлап жатып гоголь атындағы кітапханадан көп кітаптар оқыған және ауылына да алып кетіп оқитын болған. абай дүние жүзінің басқа да ғалымдары мен жазушыларының еңбектерін оқиды. мысалы, ежелгі грецияның атақты ғалымы аристотельдің философиялық және әдеби шығармаларымен толық танысқан. атақты данышпан сократтың да шығармасын бәлген. абай в.г.белинскийдің еңбектерін ұнатып оқыған. а.с.пушкин шығармаларын оқып, үлгіге тартқан. «евгений онегин» романынан үзінділер аударды «амал жоқ, қайттым білдірмей» / «татьяна хатына»/ әнін шығарды. сондай-ақ и.а.крылов, м.ю.лермонтов, и.гете шығармаларынан да аударды. абай қазақтың ән-күй творчествосын жете білген. біржан сал, ақан сері, тәттімбет, жаяу мұса сынды халық композиторларын ерекше бағалаған. өзі «айттым сәлем қаламқас», «сұрғылт тұман», «қараңғы түнде тау қалғып» тағы басқа әндер шығарған. абай «атаның болма, ң бол» деп, жалпы түгел сүйетін, гуманизм биігіне шақырады. перевод после возвращения в страну под семипалатинском сообщения во главе. ссыльный в семипалатинск за политические взгляды, ученые н.и. е и долгополов.п. ознакомиться с михаэлиспен, получения знаний поступить в терендете . абай семей, обучающихся в деревню уехал и больше читал книги лежа месяцами в библиотеки имени гоголя. ученые труды других писателей, читает абая и мира. например, знаменитый ученый древней греции аристотель философские и ознакомления с произведениями. социологический анализ современных социальных процессов в бәлген гений знаменитого произведения. в абай.г. читал труды белинскийдің подобных средств. а.с. читать произведения пушкина, образец отказа от. «евгений онегин» отрывки из романа обратил «без подхода, без наблюдения за птицами» / «письма татьяны»/ песню. также и. а.крылова, м. ю. лермонтова, и. из произведений гете тоже обратил внимание. абая, казахская музыка] детально знал. биржан сал, акан сери, таттимбета, жаяу мусы, как особо ценится народных композиторов. «айттым сәлем қаламқас», «стальной туман», «горные вершины темной ночью» и другие, выпущенные песни. абая «сын деда мороза-не радуйся, будь сыном человека», что любит все человечество в целом, призывает к высотам гуманизма.
Су - тіршілік көзі, өмірдің қуаты. "судың да сұрауы бар" дейді аққан судың қадірін білген дана халқымыз. күнделікті судың қадірін біле бермейтініміз - шындық. сарқырап су ағып тұрған соң бір тамшы суға зар болған жандардың басындағы ауыртпашылықты қайдан білейік? ағызып қойып соны ойлай бермейміз-ау. ал барша мұсылманға қасиетті рамазан айында ораза ұстағанда, алла разылығы үшін ас-судан тыйылып, күн батқанша қара су аузың жетпегенде ғана не дүниенің парқына барасың. күн еңкейе батып, ауызашар уақыты кіргенде ұрттаған суыңнан , одан артық бақыт сыйлар дүние бар ма, шіркін! судың бағасын білмей, суға қоқыс тастап, оны ластайтын жандар бір өзіне ғана емес, қа зиян жасап жатқанын біле ме екен? сусыз бір күн өмір сүрудің өзі тәніңді азапқа түсірерін білер ме екен? тазалықты білетін, сүйетін дана халқымыз бұлақ көзін жаппаған, керісінше бұлақ көзін ашуды сауапты іс деп білген. тіпті, суды бей-берекет жұмсамаған. бір сәт соны ойға алып, дана халқымыздың тәрбиесімен сусындап, судың да сұрауы барын білгеніміз жөн.
