Есімді сөз тіркестері[1] — сөз тіркесінің басыңқы сыңары есім сөз болып келетін түрі. Мұндай сөз тіркесінің ұйытқы сөздері (басыңқылары), негізінен, зат есім және сын есім, сан есім сияқты есім сөздер болады да, бағыныңқы сыңарлардың қызметін есім сөздердің бірі немесе етістіктің есімше түрі атқарады: “қалың тоғай”, “жақсының сөзі”, “екінің бірі”, “оқылған кітап”.
Есімді сөз тіркестерінің сыңарлары қабыса, матаса, меңгеріле байланысады. Байланысу формаларының бір-бірінен елеулі айырмашылықтары болуымен бірге, байланысудың бір формасының да өз ішінде ерекшеліктері болады.
Қабыса байланысқан есімді сөз тіркестері, зат есім мен зат есімнің тіркестері түрінде (“алтын сақина”, “темір пеш”, “бір үйір жылқы”, “бір үзім нан”, “қалта сағат”), сын есім мен зат есімнің тіркесі түрінде (“жақсы дос”, “сұлу әйел”, “ақ қағаз”, “аласа бойлы азамат”, “ат жақты жігіт”), сан есім мен зат есімнің тіркесі түрінде (“оныншы сынып”, “отыз студент”, “он шақты қой”, “бес-алты дәптер”), есімше мен зат есімнің тіркесі түрінде (“көрінген тау”, “сөйлейтін адам”, “орылған шөп”), есімдік пен зат есімнің тіркесі түрінде (“мына үй”, “ана жол”, “нешінші пәтер?”, “барлық халық”, “өз еңбегі”), үстеу мен зат есімдердің тіркесі түрінде (“қазір осында”, “бүгін көңілді”, “әлі тып-тыныш”) кездеседі.
Матаса байланысқан есімді сөз тіркестері байланысудың табиғатына сай ілік септігіндегі сөз бен тәуелдік жалғаулы сөздің тіркесі болып шығады (“қораның шатыры”, “құстың сұлуы”, “отыздың екеуі”, “менің әкем”).
Меңгеріле байланысқанда басыңқы мен бағыныңқы сыңарлардың септік (іліктен басқа) жалғаулары арқылы тіркеске түсетіні белгілі (“жанға бай”, “жақсылыққа үйір”, “сенімен тұстас”, “сайлауға әзірлік”). Осының барлығынан да сын, сапа, меншіктілік сияқты синтаксистік мағыналар туындап отырады.
Әбу Насыр әл-Фараби – түркі халқы үшін, оның ішінде қазақ халқы үшін орны ерекше тұлға. Қазақ жерінде, нақтырақ айтсақ, киелі Отырарда дүние есігін ашқан. Жастайынан оқуға құштар болып өскен ол бар саналы ғұмырын ғылымға арнады. Әл-Фараби қазақ ғылымының дамуына өлшеусіз үлесін қосқан ғалым. Оны Аристотельден кейінгі екінші ұстаз деп айту бекер емес. Қазіргі таңда біз ғылым-білімнің ордасы – АҚШ, Жапония елдері деп білеміз. Ал, бұрын Еуропа елдері, Түркі елдері болған. Оған әл-Фарабидің еңбектері куә. Жеті жұрттың тілін білген әл-Фараби жер бетіндегі материалдық денелерді былай қойғанда ғарышты зерттеген. Ешқандай технология дамымаған заманда ғарышты зерттеу оңай болмаған. Осыдан-ақ оның жанкештілігін аңғаруға болады.
Әл-Фараби жан-жақты болған. Ол тек астрономиядан бөлек, медицина, философия, математика, жаратылыстану, метафизика, логика, музыка және тағы да басқа көптеген салаларда ізденіп, артында мол мұра қалдырды.
Есімді сөз тіркестері[1] — сөз тіркесінің басыңқы сыңары есім сөз болып келетін түрі. Мұндай сөз тіркесінің ұйытқы сөздері (басыңқылары), негізінен, зат есім және сын есім, сан есім сияқты есім сөздер болады да, бағыныңқы сыңарлардың қызметін есім сөздердің бірі немесе етістіктің есімше түрі атқарады: “қалың тоғай”, “жақсының сөзі”, “екінің бірі”, “оқылған кітап”.
Есімді сөз тіркестерінің сыңарлары қабыса, матаса, меңгеріле байланысады. Байланысу формаларының бір-бірінен елеулі айырмашылықтары болуымен бірге, байланысудың бір формасының да өз ішінде ерекшеліктері болады.
Қабыса байланысқан есімді сөз тіркестері, зат есім мен зат есімнің тіркестері түрінде (“алтын сақина”, “темір пеш”, “бір үйір жылқы”, “бір үзім нан”, “қалта сағат”), сын есім мен зат есімнің тіркесі түрінде (“жақсы дос”, “сұлу әйел”, “ақ қағаз”, “аласа бойлы азамат”, “ат жақты жігіт”), сан есім мен зат есімнің тіркесі түрінде (“оныншы сынып”, “отыз студент”, “он шақты қой”, “бес-алты дәптер”), есімше мен зат есімнің тіркесі түрінде (“көрінген тау”, “сөйлейтін адам”, “орылған шөп”), есімдік пен зат есімнің тіркесі түрінде (“мына үй”, “ана жол”, “нешінші пәтер?”, “барлық халық”, “өз еңбегі”), үстеу мен зат есімдердің тіркесі түрінде (“қазір осында”, “бүгін көңілді”, “әлі тып-тыныш”) кездеседі.
Матаса байланысқан есімді сөз тіркестері байланысудың табиғатына сай ілік септігіндегі сөз бен тәуелдік жалғаулы сөздің тіркесі болып шығады (“қораның шатыры”, “құстың сұлуы”, “отыздың екеуі”, “менің әкем”).
Меңгеріле байланысқанда басыңқы мен бағыныңқы сыңарлардың септік (іліктен басқа) жалғаулары арқылы тіркеске түсетіні белгілі (“жанға бай”, “жақсылыққа үйір”, “сенімен тұстас”, “сайлауға әзірлік”). Осының барлығынан да сын, сапа, меншіктілік сияқты синтаксистік мағыналар туындап отырады.
Объяснение:
во правильный отве ☝️☝️☝️☝️
Әбу Насыр әл-Фараби – түркі халқы үшін, оның ішінде қазақ халқы үшін орны ерекше тұлға. Қазақ жерінде, нақтырақ айтсақ, киелі Отырарда дүние есігін ашқан. Жастайынан оқуға құштар болып өскен ол бар саналы ғұмырын ғылымға арнады. Әл-Фараби қазақ ғылымының дамуына өлшеусіз үлесін қосқан ғалым. Оны Аристотельден кейінгі екінші ұстаз деп айту бекер емес. Қазіргі таңда біз ғылым-білімнің ордасы – АҚШ, Жапония елдері деп білеміз. Ал, бұрын Еуропа елдері, Түркі елдері болған. Оған әл-Фарабидің еңбектері куә. Жеті жұрттың тілін білген әл-Фараби жер бетіндегі материалдық денелерді былай қойғанда ғарышты зерттеген. Ешқандай технология дамымаған заманда ғарышты зерттеу оңай болмаған. Осыдан-ақ оның жанкештілігін аңғаруға болады.
Әл-Фараби жан-жақты болған. Ол тек астрономиядан бөлек, медицина, философия, математика, жаратылыстану, метафизика, логика, музыка және тағы да басқа көптеген салаларда ізденіп, артында мол мұра қалдырды.