Абайдың "Жетінші сөзінде" ұшырасатын "жанның тамағы" деген күрделі философиялық ұғым бар. Оны Абай біздің санамыздан тыс өмір сүретін объективті дүниенің санада сәулеленуі нәтижесіңде пайда болатын ғылым, білімнің жинақталған қоры ретінде қарайды.
Осы себептен де Абай: "... құмарланып, жиған қазынамызды көбейтсек керек, бұл жанның тамағы еді",— деп қайыра түсінік беріп отыр...
Абай Құнанбаев қара сөз кітабының авторы
Абайдай ұстаз ақынның бұл "Жетінші сөзде" көздеген мақсаты адамның бойыңда туа пайда болатын жан құмары арқылы өз ұрпағының санасына тек қана жанның пайдалы тамақтарын сіңдіру еді. Міне, Абайдың ағартушылық көзқарасының тамыр алған бір саласының қайнар көзі осы жақта жатыр.
Абай бұл бағыттағы ойларын өзге сөзбен "Ғылым таппай мақтанба" т.б. өлеңдерінде айтқан. Мұнда ол "жанның тамағы туралы" ұғымды өз заманынын тұрғысынан келіп, "адам болу" үшін қажет көп керектермен ауыстырады. Ақын толық адамболу туралы өзінің жүйелі де қалыптасқан көзқарасының тезисін ұсынады. Онысы:
Адам болам десеңіз...
Бес нәрседен қашық бол...,—
Бес нәрсеге асық бол, - деген жолдарда жатыр.
Ақынның бүкіл шығармаларындағы негізгі бір тұтас тақырыпта өзекті идея болған. Абайдың пікірінше, ішкі рухани казынамыздың молығуы тікелей өзіміздің қолымыздағы іс. Осы реуішті пікір Абайдың "Он тоғызыншы сөзінде" де қайталанады.Абайдың дүние танымы бойынша сананың, ақылдың пайда болуы күнделікті өмір тәжірибесінің нәтижесінен ғана туындайтын табиғи құбылыс. Соңдықтан да Абай "Он тоғызыншы сөзінде":
"Адам ата-анадан туғаңда есті болмайды: есітіп, көріп, ұстап, татып ескерсе, дүниедегі жақсы, жаманды таниды-дағы, сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады. Естілердің айтқан сөздерін ескеріп жүрген кісі өзі де есті болады... Сол естілерден есітіп білген жақсы нәрселерді ескерсе, жаман дегеннен сақтанса, соңда іске жарайды, сонда адам десе болады", — деп жоғарыдағы өлең үзіндісендегі ойын осы сөзіңде одан ары кеңіте отырып дамытатынын көруге болады.
Жақында Райнан университетінің ғалымдары зерттеу жүргізді, ол жақын болашақта роботтардың кемінде он мамандықтағы адамдардың орнын алмайтынын дәлелдеді. Бұл бірінші кезекте қызмет көрсету секторында болады. Және бұл таңқаларлық емес! Өйткені, робот - бұл машина және машина клиентке дөрекілік емес, ол нақты және уақытылы, анық және дұрыс жасайды. Өйткені, қазір біз банкомат пен терминалмен айналысып, кассалық парктің барлық түрлерінде ұзақ уақыт бойы тұрмағымыз келеді. Ресторандар бар және олардың саны көбейіп барады, онда ресторандар да жұмыс істейді, тіпті журналистиканың осындай шығармашылық индустриясы да өз қызметкерлерінің роботтарын толтыра алады, олар жаңалық бюллетеньдерін қалыптастыра бастайды.Бұл роботтар фармацевтерді алмастырады. Олардың тиімділігі мен дәлдігі адамдарға қарағанда әлдеқайда жоғары. Сондықтан, фармацевтер көп ұзамай жыртқыштармен қуылып, роботтарды басқаратын машиналар жиі кездесетін болады. Мұндай адамсыз көлік құралдары жүргізушіні қажет етпейді және бұл мамандық уақыт өте келе жоғалады. Роботизация адам өмірінің сапасын жақсартады, адамдар бір ғана алаңдаушылық тудырады - өздерінің ұнататын нәрселерін табу.
Абайдың "Жетінші сөзінде" ұшырасатын "жанның тамағы" деген күрделі философиялық ұғым бар. Оны Абай біздің санамыздан тыс өмір сүретін объективті дүниенің санада сәулеленуі нәтижесіңде пайда болатын ғылым, білімнің жинақталған қоры ретінде қарайды.
Осы себептен де Абай: "... құмарланып, жиған қазынамызды көбейтсек керек, бұл жанның тамағы еді",— деп қайыра түсінік беріп отыр...
Абай Құнанбаев қара сөз кітабының авторы
Абайдай ұстаз ақынның бұл "Жетінші сөзде" көздеген мақсаты адамның бойыңда туа пайда болатын жан құмары арқылы өз ұрпағының санасына тек қана жанның пайдалы тамақтарын сіңдіру еді. Міне, Абайдың ағартушылық көзқарасының тамыр алған бір саласының қайнар көзі осы жақта жатыр.
Абай бұл бағыттағы ойларын өзге сөзбен "Ғылым таппай мақтанба" т.б. өлеңдерінде айтқан. Мұнда ол "жанның тамағы туралы" ұғымды өз заманынын тұрғысынан келіп, "адам болу" үшін қажет көп керектермен ауыстырады. Ақын толық адамболу туралы өзінің жүйелі де қалыптасқан көзқарасының тезисін ұсынады. Онысы:
Адам болам десеңіз...
Бес нәрседен қашық бол...,—
Бес нәрсеге асық бол, - деген жолдарда жатыр.
Ақынның бүкіл шығармаларындағы негізгі бір тұтас тақырыпта өзекті идея болған. Абайдың пікірінше, ішкі рухани казынамыздың молығуы тікелей өзіміздің қолымыздағы іс. Осы реуішті пікір Абайдың "Он тоғызыншы сөзінде" де қайталанады.Абайдың дүние танымы бойынша сананың, ақылдың пайда болуы күнделікті өмір тәжірибесінің нәтижесінен ғана туындайтын табиғи құбылыс. Соңдықтан да Абай "Он тоғызыншы сөзінде":
"Адам ата-анадан туғаңда есті болмайды: есітіп, көріп, ұстап, татып ескерсе, дүниедегі жақсы, жаманды таниды-дағы, сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады. Естілердің айтқан сөздерін ескеріп жүрген кісі өзі де есті болады... Сол естілерден есітіп білген жақсы нәрселерді ескерсе, жаман дегеннен сақтанса, соңда іске жарайды, сонда адам десе болады", — деп жоғарыдағы өлең үзіндісендегі ойын осы сөзіңде одан ары кеңіте отырып дамытатынын көруге болады.
Жақында Райнан университетінің ғалымдары зерттеу жүргізді, ол жақын болашақта роботтардың кемінде он мамандықтағы адамдардың орнын алмайтынын дәлелдеді. Бұл бірінші кезекте қызмет көрсету секторында болады. Және бұл таңқаларлық емес! Өйткені, робот - бұл машина және машина клиентке дөрекілік емес, ол нақты және уақытылы, анық және дұрыс жасайды. Өйткені, қазір біз банкомат пен терминалмен айналысып, кассалық парктің барлық түрлерінде ұзақ уақыт бойы тұрмағымыз келеді. Ресторандар бар және олардың саны көбейіп барады, онда ресторандар да жұмыс істейді, тіпті журналистиканың осындай шығармашылық индустриясы да өз қызметкерлерінің роботтарын толтыра алады, олар жаңалық бюллетеньдерін қалыптастыра бастайды.Бұл роботтар фармацевтерді алмастырады. Олардың тиімділігі мен дәлдігі адамдарға қарағанда әлдеқайда жоғары. Сондықтан, фармацевтер көп ұзамай жыртқыштармен қуылып, роботтарды басқаратын машиналар жиі кездесетін болады. Мұндай адамсыз көлік құралдары жүргізушіні қажет етпейді және бұл мамандық уақыт өте келе жоғалады. Роботизация адам өмірінің сапасын жақсартады, адамдар бір ғана алаңдаушылық тудырады - өздерінің ұнататын нәрселерін табу.