Зима – суровое время, особенно в северных широтах нашего полушария. Ее календарное время известно, но часто бывает, что первые признаки зимы приходят значительно раньше. Слякотная ноябрьская погода сменяется декабрьскими морозами, сковывающими водоемы, одевающие землю в пушистое снежное одеяло. День становится коротким, а ночи томительно тянутся в ожидании первого лучика солнца.Самый короткий день приходится на период Зимнего солнцестояния. Это 21 декабря в ночь на 22. Самый короткий день и самая длинная ночь. С этого времени начинается обратный отчет и дневное время увеличивается, сокращая ночное.Облака снижаются ниже, становятся тяжелыми, серыми от переполненной влаги. В них нет легкости и кучности, они застилают все зимнее небо, наполняя воздух запахом влаги и свежести. Именно они приносят обильные снегопады, покрывающие землю метровыми сугробами.Снег – это зимние осадки. Зимой они плотным покрывалом покрывают все вокруг, создавая своеобразный микроклимат растениям и мелким животным пережить суровые холода. Чем ниже температура воздуха, тем рыхлее становится снежный настил, он жестче хрустит под ногами и колется при прикосновении к нему.В безветренную погоду снег падает большими снежинками, с увеличением интенсивности снег превращается в Метель – самое грозное зимнее явление природы. Она возникает при появлении первого порыва ветра. Он поднимает снежный покров и несет его, увлекая за собой. В природе различают верховую и низовую метель в зависимости от перераспределения воздушных масс. Как правило, сильные метели случаются в середине зимы, в самый пик сезонных температур. Именно от этого явления природы зависит формирование снежного ландшафта: разнесенный ветром снег принимает причудливые формы сугробов.Частый попутчик зимней погоды – Гололедица. Это ледяная корка, которая образуется на любой поверхности после резкого перепада температур. Мокрый снег, дождь перед сильным морозом могут спровоцировать ее появление. Как правило, именно гололедица сковывает всю площадь мелких ручьев, других источников влаги, поэтому для ее появления необязательно должен пойти дождь.Если зимой стоят суровые продолжительные морозы, они сковывают самые глубокие водоемы, которые промерзают на очень приличные глубины, так начинается Ледостав, парализующий судоходство. Лед тронется только при сильном потеплении, когда лучи солнца начнут прогревать его твердь.Морозы относятся к опасным явлениям природы. Они могут устанавливаться на долгое время, если в округе властвует зимний антициклон. Как правило, аномальные морозы – явление редкое. Отклонение от привычной нормы происходит не везде и не всегда. Низкие температуры могут принести значительный ущерб сельскому хозяйству и спровоцировать появление чрезвычайной ситуации, поэтому все коммунальные службы зимой находятся в состоянии боевой готовности.Еще один непременный атрибут зимы – Сосулька – кусок льда конусообразной формы, который свисает с какой-либо плоскости. Днем солнце прогревает снег, он начинает таять и подтекать, а ночью мороз усиливается, все вокруг замерзает. Масса сосульки растет по мере таяния снега, потом она обрушивается от собственного веса и рассыпается от столкновения с землей.Именно с таяния сосулек начинается плавный Переход к весне, когда температура воздуха постепенно поднимается, дни становятся длиннее, а Морозные узоры исчезают, просачиваясь талой водой в прогретую землю.
Ертеде бір кедей етікші болыпты. Оның көп балалары болды. Етікші таңнан кешке дейін белін түзетпей еңбек етті, бірақ тапқаны балаларын бір-ақ рет тамақтандыруға жетеді. Ауылда жұмыс болмаған кезде етікші иығына шеге таққан жәшігін алып, көрші ауылдарға жол тартады.
Бірде етікші алыстағы ауылға кетіп бара жатыр екен. Жол бейтаныс, етікші адасып қалды.
Ол шаршап ұзақ жүрді. Ақыры жолда бір үйге тап болды. Етікші терезені қақты, бірақ ешкім жауап бермеді. Сосын ішке кірді. Үй бос еді.Жарайды, мен түнеймін, ертең біз жаңа күшпен жолға қайтамыз», - деді етікші өз-өзіне және түнге қоныстанды.
Түн ортасында қатты дыбыс шығып, соқтығысты. Етікші басын көтеріп, есіктен сығалап кірген алып құбыжықты көрді. Маңдайында жалғыз көз жарқырайды. Бұл үлкен дәу еді.
-Менің үйімде кім бар? - дяу қорқынышты дауыспен айқайлады.
- Мен етікшімін.
- Сен не істей аласың?
«Мен етік тігемін», - деп жауап берді етікші.
- О, жақсы. Менің етігім тозған. Ұйықта, таңертең жұмыс істейсің.
Осыны айтып, алпауыт босағаның алдына жатып қалды да, лезде күрсініп жіберді.
Етікші ұйықтап жатыр деп өтірік айтады, өзі де ойлайды:
«Менің өмірім аяқталды. Мен өлсем, балаларым аштықтан өледі».
Бірте-бірте қорқыныш өтіп, етікші оны алыптан қалай құтқаруды ойлай бастады. Ол ұзақ ойланып, ақыры дяуды өлтіру идеясына келді. Өткір етік пышағын қолына алып, ұйықтап жатқан дәуге үнсіз басып барды да, құбыжықтың көзіне бар күшімен сұқты.
Алпауыт қатты ауырып айқайлады да, соқыр болып, жауын ұстау үшін қолдарын созып, бөлмені аралай бастады.
Етікші байқамай көшеге тайып, солай болды.
Таң атса етікші мұңайып қалды.
- Мен қорапсыз не істеймін, онсыз өзімді қолсыз сезінемін - мен жұмыс істей алмаймын.
Ол мұңайып, мұңайып, алпауыт үйіне қорабына оралды. Үйде тыныштық орнады. Бір етікші кіріп, көрді:! дәу бөлменің ортасына созылып, дем алмай жатыр. Ол күшейіп, дяудың үй-жайын жарыққа қарай бастады да, алтынға толы сандық тауып алды. Етікші қуанғаннан қорабын ұмытып, әйтеуір иығына алтын салған сандықты көтеріп, үйіне қайтты.
Содан бері етікшінің отбасы жоқшылықты білмей келеді
етікші»
Ертеде бір кедей етікші болыпты. Оның көп балалары болды. Етікші таңнан кешке дейін белін түзетпей еңбек етті, бірақ тапқаны балаларын бір-ақ рет тамақтандыруға жетеді. Ауылда жұмыс болмаған кезде етікші иығына шеге таққан жәшігін алып, көрші ауылдарға жол тартады.
Бірде етікші алыстағы ауылға кетіп бара жатыр екен. Жол бейтаныс, етікші адасып қалды.
Ол шаршап ұзақ жүрді. Ақыры жолда бір үйге тап болды. Етікші терезені қақты, бірақ ешкім жауап бермеді. Сосын ішке кірді. Үй бос еді.Жарайды, мен түнеймін, ертең біз жаңа күшпен жолға қайтамыз», - деді етікші өз-өзіне және түнге қоныстанды.
Түн ортасында қатты дыбыс шығып, соқтығысты. Етікші басын көтеріп, есіктен сығалап кірген алып құбыжықты көрді. Маңдайында жалғыз көз жарқырайды. Бұл үлкен дәу еді.
-Менің үйімде кім бар? - дяу қорқынышты дауыспен айқайлады.
- Мен етікшімін.
- Сен не істей аласың?
«Мен етік тігемін», - деп жауап берді етікші.
- О, жақсы. Менің етігім тозған. Ұйықта, таңертең жұмыс істейсің.
Осыны айтып, алпауыт босағаның алдына жатып қалды да, лезде күрсініп жіберді.
Етікші ұйықтап жатыр деп өтірік айтады, өзі де ойлайды:
«Менің өмірім аяқталды. Мен өлсем, балаларым аштықтан өледі».
Бірте-бірте қорқыныш өтіп, етікші оны алыптан қалай құтқаруды ойлай бастады. Ол ұзақ ойланып, ақыры дяуды өлтіру идеясына келді. Өткір етік пышағын қолына алып, ұйықтап жатқан дәуге үнсіз басып барды да, құбыжықтың көзіне бар күшімен сұқты.
Алпауыт қатты ауырып айқайлады да, соқыр болып, жауын ұстау үшін қолдарын созып, бөлмені аралай бастады.
Етікші байқамай көшеге тайып, солай болды.
Таң атса етікші мұңайып қалды.
- Мен қорапсыз не істеймін, онсыз өзімді қолсыз сезінемін - мен жұмыс істей алмаймын.
Ол мұңайып, мұңайып, алпауыт үйіне қорабына оралды. Үйде тыныштық орнады. Бір етікші кіріп, көрді:! дәу бөлменің ортасына созылып, дем алмай жатыр. Ол күшейіп, дяудың үй-жайын жарыққа қарай бастады да, алтынға толы сандық тауып алды. Етікші қуанғаннан қорабын ұмытып, әйтеуір иығына алтын салған сандықты көтеріп, үйіне қайтты.
Содан бері етікшінің отбасы жоқшылықты білмей келеді