Айтылым 12
-тапсырма.
Жағдаят: Сен досыңмен Алтын-
емелге саяхаттап келдің. Досың бұл
жерді жақсы біледі. Одан өзіңе қажет
мәліметтерді сұра. Ол түсіндірсін.
Диалогте қос сөздерді орынды кірістіріп
отырыңдар.
106
12-тақырып​

Бастауышқа мысалдар.

Бастауыш - сөйлемде атау септік тұлғасында тұрып, ойдың иесі болатын тұрлаулы сөйлем мүшесі.

Мысалы: Жиналыс (не?) сағат жетіде аяқталды.

Анам (кім?) дүкеге кетті.

Кітаптар (нелер?) баспадан шықты.

Оқушылар (кімдер?) емтихан тапсырып жатыр.

Баяндауышқа мысалдар.

Баяндауыш - сөйлемде бастауыштың қимылын, ісін, жай-күйін, кім, не екенін білдіріп тұратын тұрлаулы сөйлем мүшесі.

Мысалы: Қоңырау соғылды (не істеді?).

Дүкеннен азық – түлік сатып алдым (не қылдым, не істедім?)

Арман әлі ұйықтап жатыр (не істеп жатыр?).

Толықтауышқа мысалдар.

Толықтауыш: баяндауышқа қатынасты болып, қимыл-әрекеттің объектісін білдіреді. Атау септігі мен ілік септігінен басқа септік жалғауларының бірінде болады.

Мысалы: Атасы баласын (кімді?) шақырды.

Оған (кімге?) көмектесу керек.

Қасқырлар көк шолаққа (неге?) ауыз салды.

Мен Айданамен (кіммен?) сөйлесіп, кездесу туралы ұсыныс жасадым.

Бир жылдары ажей өмір сурген еди. Ол карт, ари жалгыз туратын еды. Бир куни сол ажейдин туылган куни болды. Бирак онын туылган кунин атап отетин ешким болмаган еди.
Алай да сол ажеймен корши туратын Амир деген бала бар еди. Ол озинин барлык достарын шакырып сол ажейдин туган кунине келулерин сурайды. Достары ешкандай созге келмей бирден келисе кетеди.
Келеси куни ажейдин туылган кунине барлыгы жиналып келип, тосын сый жасайды. Ажей оларга дастархан жайып, жылы шыраймен карсы алады. Балалар оздеринин сыйлыктырын берип, тилектерин айтады. Ажей куанып калып, балалармен конил котереди. Бираз уакыт откен сон балалар уйлерине жинала бастайды. Ажей алгысын айтып, балаларды шыгарып салады. Балалар ажейге мереке кундери келип туратындарын айтып уаделерин берди.