АЙТЫЛЫМ 4 -тапсырма. өзені туралы айтып бер. Диаграммадағы сөздерді пайдаланып, Әбділда Тәжібаевтың «Сырдария» Гейне Сырдария Тарас Шевченко Днепр А. С. Пушкин Еділ тақырып
Тірі және өлі табиғатта жүретін түрлі процестер мен құбылыстардың адам тіршілігіне жұмсалатын заттардың ішінде судың маңызы зор. Мұздарды, батпақтарды қосып есептегенде, жер бетінің 77,5% - ын су алып жатыр. Су қорларына – мұхиттар, теңіз, өзен, көл, жер асты сулары, мұздықтар, атмосферадағы ылғал кіреді. Су адамдар мен жануарлардың организміне еніп, онда болатын зат және энергия айналымына тікелей қатысады. Көптеген процестер тек сулы ортада ғана жүре алады. Белок суда пайда болған және осы ортада дами алады, ал белок тірі клетканың негізі болып табылады. Жер бетіндегі биологиялық өнімдердің 43% - ын, ал оттегінің 50% - дан көбін мұхиттар мен теңіздер береді. Су қоры – халық байлығы, өкінішке орай жер бетіндегі тұщы судың қоры өте аз. өзендер мен көлдердегі тұщы сулардың қоры, гидросфера ресурсының бір пайызына да жетпейді екен. Құрлық бетінің әр түрлі жерлеріндегі тұщы сулардың қорлары әр түрлі. Мысалы, Аляскада 1 адамға 2 миллион м3, Жаңа Зеландияда 100 мың м3, бұрыңғы Кеңестер Одағында 18,3 мың м3, ал Қазақстан Республикасы тұщы су қоры тапшы мемлекеттер қатарына жатады. Қазақстанда 1987 жылы халық шаруашылығына жұмсалған судың жалпы мөлшері 38 км3-ге жетті. [2] Планетамыздағы адамзаттың тұщы суды пайдалануы жыл сайын өсіп келеді. Ал, мұхиттардың, теңіздердің тұзды сулары шаруашылықта мардымсыз болса да қолданылып жүр. Біздің республикамызда су тұщытқыш станциясы Ақтау қаласында ғана бар. Егер ерте кезде, бір адам басына шаққанда, тәулігіне 12-18 литр су пайдаланса, XX ғасырда мәдениеті дамыған елдерде оның шамасы орта есеппен 200-400 литрге жетіп отыр. [1] Су ресурстарының “мұхит-атмосфера-жер-мұхит” системасындағы айналым процестерінде тамаша бір қасиеті - өздігінен қайта қалпына келу қабілеті. Сондықтан табиғатты қорғаудың аса маңызды міндеттерінің бірі табиғи сулардың осы қасиетін сақтап қалуға барынша мүмкіндік жасау. Судың өздігінен тазару процесіне әсер ететін физикалық факторлардың ішінде ластаушы заттардың сұйылуы, еруі және араласуы негізгі рөл атқарады. Қазіргі кезде адамзат қоғамында 1 жылда тұщы судың 3000 км3 шамасындайы жұмсалады. Суды ең көп пайдаланатын ауыл шаруашылығы. Ауыл шаруашылығында пайдаланылған судың төрттен үш бөлігі қайтарылмайды. Мысалы, 1 тонна бидай өсіру үшін барлық вегетациялық кезеңде 7000 тонна, мақтаға 10000 тонна су жұмсалады. Ауыл шаруашылығында қолданылатын улы химикаттар топырақтан шайылып, суға түседі. Мал шаруашылығында түзілген өлі органикалық заттар (көң, шірінді, мочевина) топырақтан суға түсіп, су жүйелеріне едәуір әсер етеді. Органикалық заттары көп мұндай суларда көк-жасыл, қоңыр балдырлар және жоғары сатыдағы өсімдіктер тез көбейіп, өледі, нәтижесінде судағы органикалық заттардың массасы артады, сондықтан суда оттектің жетіспеушілігі туындайды. Соның нәтижесінде су тіршілікке жарамсыз болып, онда анаэробты процестер басым бола бастайды. Ағызында суларды оларды ластаушы заттардан тазарту күрделі процесс. Олар – механикалық, химиялық және биологиялық болып бөлінеді.
Жарық даралықпен әдемi, әдемi, таң қаларлық зерек жасау, нәзiк, мейiрiмдi және сенiмдi адамға Кошколар. Кошколар үйге жылдам дағдыланады және жақсы және жақын басқа болып қалыптасады. Дұрыс тәрбиелi Кошколар, жағымсыз машақаттардың қожайынына келтiрмегенiнде емес, өмiрдiң ауыр минуттарында жүйке кернеуiн түсуге көмектескенiнде, стресстен құтқарылғанында, көңiлсiз ойлар және күнделiктi қамдардан алаңдатқанында. Мысықтың тағдыры және бiздiң құштарлықтарымыз және жоғары бағалаулар, шыдамдылық және кең пейiлдiлiктен қазiр толық тәуелдi болады. Үй Кошколары өз өмiрi және бiздiң қолымыздағы аманшылығы, бiздерiн сенiп тапсырды ол бақытты болуымыз мүмкiн бе? сол себептi жауапқа ауыратын жайдары және сау немесе, кекшiл кекшiл агрессивтi сенгiш емес кекшiл агрессивтi кекшiл кекшiл агрессивтi сенгiш емес қорқақ керiсiнше кекшiл агрессивтi кекшiл кекшiл агрессивтi сенгiш емес қорқақ. Ол әлi тек қана үйге жақындайтында және кiреберiске кiретiнде есiк алдынданың сабырсыздықпен күттерiн Кошколар жақсы көнетiн қожайын. Жағдайлар, Кошко қандай болмасын арқасынданы үйлер алыста бола тұра тектi табалдырыққа жолды мiндеттi түрде табады. Кошколар тап бiрiншi жер сiлкiну немесе басқа табиғи катаклизмнiң жуықтауы сезедi және өздiгiнше бұл туралы бiздi ескертедi. Тұрақты байланысулар Кошколармен тамыр соғу жиiлiгi және қан қысымының төмендеулерiне алып келедi. Әлi де бұл феномен сияқты ақырына дейiн, алайда, талқыланған ғалымдар ойлайды, адам және оның сүйiктiлерi ауысып кеткен сигналдардың нақтылы жүйесi осында iстейдi
Тірі және өлі табиғатта жүретін түрлі процестер мен құбылыстардың адам тіршілігіне жұмсалатын заттардың ішінде судың маңызы зор. Мұздарды, батпақтарды қосып есептегенде, жер бетінің 77,5% - ын су алып жатыр. Су қорларына – мұхиттар, теңіз, өзен, көл, жер асты сулары, мұздықтар, атмосферадағы ылғал кіреді. Су адамдар мен жануарлардың организміне еніп, онда болатын зат және энергия айналымына тікелей қатысады. Көптеген процестер тек сулы ортада ғана жүре алады. Белок суда пайда болған және осы ортада дами алады, ал белок тірі клетканың негізі болып табылады. Жер бетіндегі биологиялық өнімдердің 43% - ын, ал оттегінің 50% - дан көбін мұхиттар мен теңіздер береді.
Су қоры – халық байлығы, өкінішке орай жер бетіндегі тұщы судың қоры өте аз. өзендер мен көлдердегі тұщы сулардың қоры, гидросфера ресурсының бір пайызына да жетпейді екен. Құрлық бетінің әр түрлі жерлеріндегі тұщы сулардың қорлары әр түрлі. Мысалы, Аляскада 1 адамға 2 миллион м3, Жаңа Зеландияда 100 мың м3, бұрыңғы Кеңестер Одағында 18,3 мың м3, ал Қазақстан Республикасы тұщы су қоры тапшы мемлекеттер қатарына жатады. Қазақстанда 1987 жылы халық шаруашылығына жұмсалған судың жалпы мөлшері 38 км3-ге жетті. [2]
Планетамыздағы адамзаттың тұщы суды пайдалануы жыл сайын өсіп келеді. Ал, мұхиттардың, теңіздердің тұзды сулары шаруашылықта мардымсыз болса да қолданылып жүр. Біздің республикамызда су тұщытқыш станциясы Ақтау қаласында ғана бар. Егер ерте кезде, бір адам басына шаққанда, тәулігіне 12-18 литр су пайдаланса, XX ғасырда мәдениеті дамыған елдерде оның шамасы орта есеппен 200-400 литрге жетіп отыр. [1]
Су ресурстарының “мұхит-атмосфера-жер-мұхит” системасындағы айналым процестерінде тамаша бір қасиеті - өздігінен қайта қалпына келу қабілеті. Сондықтан табиғатты қорғаудың аса маңызды міндеттерінің бірі табиғи сулардың осы қасиетін сақтап қалуға барынша мүмкіндік жасау.
Судың өздігінен тазару процесіне әсер ететін физикалық факторлардың ішінде ластаушы заттардың сұйылуы, еруі және араласуы негізгі рөл атқарады.
Қазіргі кезде адамзат қоғамында 1 жылда тұщы судың 3000 км3 шамасындайы жұмсалады. Суды ең көп пайдаланатын ауыл шаруашылығы. Ауыл шаруашылығында пайдаланылған судың төрттен үш бөлігі қайтарылмайды. Мысалы, 1 тонна бидай өсіру үшін барлық вегетациялық кезеңде 7000 тонна, мақтаға 10000 тонна су жұмсалады.
Ауыл шаруашылығында қолданылатын улы химикаттар топырақтан шайылып, суға түседі. Мал шаруашылығында түзілген өлі органикалық заттар (көң, шірінді, мочевина) топырақтан суға түсіп, су жүйелеріне едәуір әсер етеді. Органикалық заттары көп мұндай суларда көк-жасыл, қоңыр балдырлар және жоғары сатыдағы өсімдіктер тез көбейіп, өледі, нәтижесінде судағы органикалық заттардың массасы артады, сондықтан суда оттектің жетіспеушілігі туындайды. Соның нәтижесінде су тіршілікке жарамсыз болып, онда анаэробты процестер басым бола бастайды.
Ағызында суларды оларды ластаушы заттардан тазарту күрделі процесс. Олар – механикалық, химиялық және биологиялық болып бөлінеді.
Ағызынды суларды тазарту сызбасы.
Мысықтың тағдыры және бiздiң құштарлықтарымыз және жоғары бағалаулар, шыдамдылық және кең пейiлдiлiктен қазiр толық тәуелдi болады. Үй Кошколары өз өмiрi және бiздiң қолымыздағы аманшылығы, бiздерiн сенiп тапсырды ол бақытты болуымыз мүмкiн бе? сол себептi жауапқа ауыратын жайдары және сау немесе, кекшiл кекшiл агрессивтi сенгiш емес кекшiл агрессивтi кекшiл кекшiл агрессивтi сенгiш емес қорқақ керiсiнше кекшiл агрессивтi кекшiл кекшiл агрессивтi сенгiш емес қорқақ. Ол әлi тек қана үйге жақындайтында және кiреберiске кiретiнде есiк алдынданың сабырсыздықпен күттерiн Кошколар жақсы көнетiн қожайын.
Жағдайлар, Кошко қандай болмасын арқасынданы үйлер алыста бола тұра тектi табалдырыққа жолды мiндеттi түрде табады. Кошколар тап бiрiншi жер сiлкiну немесе басқа табиғи катаклизмнiң жуықтауы сезедi және өздiгiнше бұл туралы бiздi ескертедi. Тұрақты байланысулар Кошколармен тамыр соғу жиiлiгi және қан қысымының төмендеулерiне алып келедi. Әлi де бұл феномен сияқты ақырына дейiн, алайда, талқыланған ғалымдар ойлайды, адам және оның сүйiктiлерi ауысып кеткен сигналдардың нақтылы жүйесi осында iстейдi